Tshiṱatamennde tsha Muṱangano Zwawo wa Khabinethe wo farelwaho Union Buildings, ngei Pretoria nga Ḽavhuṱanu, ḽa 13 Nyendavhusiku 2019

A. Mafhungo a zwino kha shango

1. Eskom

1.1. Khabinethe i tikedza tshoṱhe u lwisa hoṱhe ho itiwaho u vhona uri ṋetshedzo ya mudagasi i hone kha shango ḽashu. Kha heḽi fhungo, Khabinethe yo hwedza maanḓa Minisiṱa wa Mabindu a Muvhuso Vho Pravin Gordhan uri vha ambedzane na Muofisiri Mulanguli Muhulwane Vho Andre de Ruyter uri vha thome mushumo wavho phanḓa ha datumu yo tiwaho.
1.2. Vho de Ruyter khathihi na tshigwada tsha vhalangi vhavho vha ḓo ṱavhanya vha shumana na mafhungo ane a khou vhilaedza a vhuvhusi, u shaea ha ndangulo ya masheleni khathihi na u dzikisa kushumele kwa Eskom.  Hezwi zwi katela u shumana na u salela murahu huhulu ha ndondolo ya mushinzhi wa kale wa zwiṱitshi zwavho zwa muḓagasi na u khakhea ha zwivhumbeo zwa zwiṱitshi zwa muḓagasi zwa Medupi na Kusile.
1.3. Mufarisa Muphuresidende Vho David Mabuza vha ḓo ṱanganya vhathu kha Energy War Room yo vuswaho i re na Minisṱa wa Gwama Vho Tito Mboweni; Minisṱa wa Minerala na Fulufulu Vho Gwede Mantashe na Minisṱa Vho Gordhan.  Tshigwada itshi tshi ḓo shumana na khaedu iṅwe na iṅwe ya nga ha nḓisedzo ya fulufulu kha shango.
1.4. Fulufulu ḽo vusuludzwaho ḽi ḓo shumiswa vhukuma kha nḓisedzo ya fulufulu u itela u ḓadzisa kha u lwisa nga Eskom.

2. Vhulamukisi ha Bindu ḽa Vhufhufhi ha Afrika Tshipembe (SAA)

2.1. Vhege yo fhiraho SAA yo vheiwa fhasi ha Vhulamukisi ha Bindu. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri vhudzheneleli uvhu vhu ḓo thusa kha u vhuedzedza  vhudzuloni vhufhufhi ha lushaka kha u vha tshiimiswa tsho khwaṱhaho, bindu ḽa vhuṱaṱisani ḽine musi tshifhinga tshi tshi khou ḓi ya ḽi ḓo wana fulufhelo ḽa vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vhoṱhe na u kunga vhafarisi vha masheleni.
2.2. Khabinethe yo ṱanganedza u tholiwa ha Muofisiri wa Vhulamukisi ha Bindu Vho Les Matuson u bva Matuson Associates.  Vha ḓo shumisana na Black Partners vhane vha ḓo ḓivhadzwa musi tshifhinga tsho tea.
2.3. SAA i ḓo ṱanganedza thikhedzo nyengedzedzwa ya masheleni a R2 biḽioni u bva kha muvhuso ine ya ḓo thusa kha nzudzanyululo ya vhufhufhi. Zwiṅwe hafhu, vhahadzimisi vha re hone vha SAA vha ḓo engedza nga dziṅwe R2 biḽioni.
2.4. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri vhudzheneleli uvhu vhu ḓo vhuedzedza dzina ḽavhuḓi ḽa vhufhufhi na u thivhela u wa haho hune ho vha hu tshi ḓo vha na zwi kwamaho avha nga nḓila i si ya vhuḓi, vhanameli, vhaṋetshedzi vha tshumelo na vhaṅwe vhafarisani kha sekithara ya vhufhufhi, nga maanḓesa vhashumi.
2.5. Minisiṱa Vho Gordhan vha ḓo vhiga nga ha mvelaphanḓa maelana na uvhu vhudzheneleli ha Vhulamukisi ha Bindu kha Khabinethe tshifhinga tshoṱhe.
 
3. Miḓalo

3.1. Khabinethe i isa ndiliso kha avho vho xelelwaho nga vhafunwa vhavho nga ṅwambo wa miḓalo ya zwenezwino yo vhaho hone kha zwipiḓa zwo fhambanaho zwa shango.
3.2. Muvhuso u khou pfananya vhudzheneleli ho ṱanganelaho nga kha Senthara ya Ndangulo ya Tshinyalelo ya Lushaka u fhindula kha mutshinyalo wo vhangwaho nga miḓalo iyi.
3.3. Khabinethe i ṱanganedza thikhedzo u bva kha madzangano o fhambanaho kha u ṋetshedza vhulwisi ha thaḓulo nga u ṱavhanya.  U bviswa ha vhathu kha zwifhaṱo na u pfuluwa ha vhathu vhe vha iswa dziholoni dza tshitshavha na dzikerekeni zwo sumbedza muya wa ngoho wa Ubuntu (Vhuthu). Khabinethe i ita khuwelelo kha tshitshavha uri tshi thetshelese nḓivhadzo na tsivhudzo nga ha nyimele dzo kalulaho dza mutsho.
3.4. Maḓi a muḓalo a elelaho nga luvhilo a a vhulaha na uri vhareili na vhaendangaṋayo vha humbelwa uri vha ṱhogomele vhukuma na u ṱutshela tshoṱhe u shumisa nḓila dze dza vha na miḓalo.
3.5. Vhadzulapo vha dzulaho fhasi ha lutsinga lwa miḓalo ya milambo vha eletshedzwa uri vha ṱhogomele na uri vha pfulutshele kha vhupo ho tsireledzeaho musi vha tshi tou thoma u vhona zwiga zwa muḓalo. Vha songo vhea vhutshilo havho khomboni nga u bammbela kha madamu na milambo nga musi wa mvula khulu.

4. Maḓuvha a Madakalo

4.1. Khabinethe i tamela vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vhoṱhe Maḓuvha a Madakalo a vhuḓi na o vhulungeaho.  Sa MaAfrika Tshipembe ri tea u isa phanḓa na u sumbedza Ubuntu kha MuAfrika Tshipembe nga riṋe na vhaeni vhashu nga musi uyu wa madakalo.
4.2. Khabinethe i ita khuwelelo kha vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vhoṱhe uri vha tevhedzele milayo ya bada musi vha tshi khou ya dziholodeini kha maḓuvha a madakalo oṱhe. Vhuḓifhinduleli ha u fhungudza mabulayo manzhi dzibadani vhu kha riṋe roṱhe.  Vhuḓifari vhu re na vhuḓifhinduleli badani vhu katela u sa nwa u tshi khou reila, u reila u sa pfuki luvhilo lwo teaho, u humbulela vhaṅwe vhashumisi vha bada, hu tshi katelwa vhaendangaṋayo. Kha ri shumisane kha u vhulunga matshilo #LiveBeyondDezemba # Arrive Alive.
4.3. “Kushumele kwo Tsireledzeaho kwa Maḓuvha a Madakalo” kwa muvhuso kwo no ḓi thoma kha Tshumelo ya Tshipholisa ya Afrika Tshipembe (SAPS) vhane vha kati na u shuma kha tshifhinga tshino. Vhadzulapo vha ṱuṱuwedzwa u shumisa App thendeleki ya MySAPS, ine ya vha ya u thoma ya mufuda uyo kha dzhango ḽa Afrika.
4.4. App ntswa i tendela vhadzulapo vha tshi kwamana na vhaofisiri vha vhonaho uri mulayo u a tevhedzwa lu vhuedzaho nga u ṋetshedza ngeletshedzo vha songo ḓi amba dzina, u wana tshiṱitshi tsha mapholisa tsha tsinisa na zwiimiswa, na u tendela mupondwa wa vhutshinyi u rumela milaedza nga u ṱavhanya musi hu na zwa shishi.
4.5. Khabinethe i humbela vhabebi na vhaunḓi uri vha vhone uri vhana a vho ngo sala vhe vhoṱhe nga tshifhinga itshi.
4.6. Khabinethe i ṱuṱuwedza vhadzulapo vha Afrika Tshipembe uri vha dzhie Sho’t Left nga u dalela fhethu hapo hu kungaho na u tikedza vhuṱambo ha hayani. U shumiswa ha vhashumi vha u enda kana vhadededza vhaendelamashango vho ṅwaliswaho zwi ḓo ita uri hu vhe na tsireledzo na u engedza tshenzhemo ya u enda. Zwidodombedzwa zwa vhadededza vhaendelamashango vho ṅwaliswaho zwi nga wanala kha webusaithi dza Ofisi dza Vhuendelamashango ha Vundu ho fhambanaho.
 
5. Mvelelo dza Mulingo wa Ṱhanziela ya Nṱha ya Lushaka dza 2019 (NSC)

5.1. Khabinethe i livhuwa vhadededzi, vhagudiswa na vhabebi kha u shumisana na muvhuso u vhona uri khunyeledzo ya Milingo ya NSC ya 2019 i bvelele. Mvelelo dzi ḓo ḓivhadzwa nga madekwana a ḽa 7 Phando 2020 na uri matshudeni a maṱiriki vha ṱuṱuwedzwa u dalela webusaithi ya Muhasho wa Pfunzo ya Mutheo (www.education.gov.za) kana u ṅwalisa nga kha SMS nga u rumela nomboro yavho ya ID na nomboro ya Mulingo kha 35658 u wana mvelelo dzavho.

B. Tsheo dza Khabinethe

6. Muhanga wa Ndaulo ya Zwivhaswa zwi bvaho kha zwi tshilaho (Biofuels)

6.1. Khabinethe yo tendela Muhanga wa Ndaulo ya Biofuels, ine ya ḓo bveledza u thomiwa ha Tshiṱirathedzhi tsha Nḓowetshumo ya Biofuel. Kha dzitshakatshaka biofuels dzi dzhiiwa sa tshiimela tsha tshihaḓu tshi si na khaboni yo kalulaho. Vha ṱanganya tshivhaswa u itela zwivhaswa zwa mineraḽa zwo ḓoweleaho uri vha fhungudze tshikafhadzo ya muya kha u shumiswa ha tshivhaswa tsha vhuendi.
6.2. Muhanga u ṋetshedza masia maṱanu ane a ḓo langulwa ane a vha (1) Purothokhoḽo ya zwi vusuludzwaho. Phurothokhoḽo i fhungudza khohakhombo ya mbekanyamushumo ya biofuels u ya kha u kuvhanganya zwiḽiwa. (2) Ṱhanganyo dza ndaulo dza khombekhombe u itela uri hu vhe na fulufhelo kha ṱhoḓea ya biofuels.  (3) Nḓila dza mbuedzedzo ya u ḓurelwa ha ṱhanganyelo ya biofuels. (4) Nḓila ya phungudzelo ya thikhedzo ya biofuels kha mulimi na  thikhedzo ya mubveledzi wa biofuel. (5) nḓila ya manangele a thandela dza biofuel dzine dza khou ṱoḓa phungudzelo. Ḽiṅwalo ḽa muhanga ḽi nga wanala nga kha webusaithi ya Muhasho wa Fulufulu: www.energy.gov.za.

7. Khoro ya Vhutsireledzi ha Lushaka

7.1. Khabinethe yo tendela u thomiwa hafhu ha Khoro ya Vhutsireledzi ha Lushaka u itela u leludza pfananyo ya mushumo woṱhe wa shango u elanaho na zwa vhutsireledzi. Khoro i ḓo hwala vhuḓifhinduleli ha u tendela Tshiṱirathedzhi tsha Vhutsireledzi ha Lushaka, Vhuvhekanyandeme ha Vhusevhi ha Lushaka na Ngaganyo dza Vhusevhi ha Lushaka. 
7.2. Khoro i ḓo rangwa phanḓa nga Muphuresidende kha vhuimo havho sa Komundanda Muhulwane wa Mmbi ya Zwiṱhavhane na Vhutsireledzi. Miṅwe miraḓo ya khoro hu ḓo vha Mufarisa Muphuresidende Vho Mabuza; Minisṱa wa Vhutsireledzi ha Muvhuso Vho Ayanda Dlodlo; Minisṱa wa Vhupileli na Mmbi ya Maswole a kale Vho Nosiviwe Mapisa-Nqakula; Minisṱa wa zwa Muno Vho Aaron Motsoaledi; Minisṱa wa Vhulamukanyi na Tshumelo dza Ndulamiso Vho Ronald Lamola; Minisṱa wa Mapholisa Vho Bheki Cele; Minisṱa wa Gwama Vho Tito Mboweni na Minisṱa wa Tshumisano ya Mavhusele na zwa Sialala Vho Nkosazana Dlamini Zuma.

8. Nḓivhadzamulayotibe kha zwa Muno

8.1. Khabinethe yo tendela Nḓivhadzamulayotibe kha zwa Muno, khathihi na tshiṱirathedzhi tsha leveḽe ya nṱha na tsumbanḓila ya u vhuedzedza vhudzuloni Muhasho wa zwa Muno sa tshikonisi tshihulwane tsha mveledziso ya ikonomi na vhutsireledzi ha lushaka.
8.2. Nḓivhadzamulayotibe yo tewa kha mutheo wa mbekanyamaitele a muvhuso wa musalauno na wo didzhithaiziwaho u ri sendedzelesaho tsini kha u limuwa ndivho dza e-Government na e-Commerce.
 
9. Khabinethe yo tendela u kumedzwa ha Thendelano ya Madrid kha u Ṅwaliswa ha Zwiga zwa Dzitshakatshaka (1989) Phalamenndeni u itela u sainwa uri thendelano i vhe ya tshiofisi.

9.1. Phurothokhoḽo ya Madrid i katela u tsireledzwa ha zwiga zwa mbambadzo. Zwiga zwa mbambadzo zwi fhaṱa u dzhielwa nzhele ha pfungavhune na vhuṱaṱisani ha khwine kha u maketa thundu na tshumelo dzapo na dza dzitshakatshaka.
9.2. U swikelelwa ha Phurothokhoḽo ya Madrid zwi ḓo konisa u aluswa ha Mbekanyamaitele ya Ndaka ya zwa Maluvhi (IP) ya shango. I ḓo ṋetshedza mabindu a Afrika Tshipembe nga maanḓesa mabindu maṱuku tshikhala tsha u shumisa sisiṱeme ya IP kha u maketa thundu na tshumelo dzavho kha dzitshakatshaka.ally.

10. Zhendedzi ḽa Vhuendi ha Zwiporoni ha Vhanameli ḽa Afrika Tshipembe (PRASA)

10.1. Khabinethe yo tendela u valwa ha Bodo ya Tshifhingakati ya PRASA na u vheiwa ha tshiimiswa fhasi ha vhulangi.
10.2. Afrika Tshipembe ḽi ṱoḓa nḓila dza vhuendi ha zwiporoni dzi tshimbilaho zwavhuḓi, dzi fulufheleaho, dzi sa ḓuri nahone dzi shumaho sa thikho ya vhuendi ha nnyi na nnyi kha u ṱumanya vhuendi ho fhambanaho. Mvelelo dza zwino dza Muṱola Muvhalelano Muhulwane 2018/19 dzo vhiga u kundelwa huhulu ha vhulangi kha PRASA, u shaea ha maitele a ndangulo ya masheleni hu swikisaho kha uri PRASA i wane Mvelelo ya Odithi ya Khanedzo.
10.3. U swika zwino, Khabinethe yo tendela u tholwa ha Mulangi, Vho Bongisizwe Mpondo, uri vha lange mafhungo a tshiimiswa lwa miṅwedzi ya 12. Vhudzheneleli uvhu vhu ḓo thusa kha u vhuedzedza kushumele ku vhuedzaho kwa PRASA.

11. Vhuanḓadzi ha Mupfuluwo wa Didzhithaḽa

11.1. Khabinethe yo nyeṱulelwa nga ha vhuimo ha mbekanyamushumo ya Vhuanḓadzi ha Mupfuluwo wa Didzhithaḽa maelana na ndango ya u vhulungwa ha dikhouda, phaḓaladzo na u i dzhenisa.
11.2. Yo dzhiela nzhele muhanga wa u dzheniswa ha tshiṱoko tsha dikhouda tsho vheiwaho zwifhaṱoni zwa mbulungo zwa Ofisi ya Poswo ya Afrika Tshipembe. Khabinethe yo tendela uri kha u dzheniswa ha dikhouda dzo salaho, vhadzhenisi vha ḓo tholwa kha levele ya masipala wapo.  Modeḽe uyu wa nḓisedzo wo sedzuluswaho wo itelwa u ṱavhanyisa maitele a u ya kha mupfuluwo u bva kha anaḽogo u ya kha didzhithaḽa na u bviswa ha Ṱhodea ya Nṱha ya Tshipekithiramu.
11.3. Khabinethe yo dovha ya tendela u tholiwa ha Vho Newyear Niniva Ntuli lwa miṅwedzi ya 24 sa Mulangi na Maanḓalanga a Muvhalelano kha Zhendedzi ḽa Tshumelo ya Yunivesaḽa na Tswikelelo ḽa Afrika Tshipembe.

12. Muvhigo wa u Sedzuluswa ha Miṅwaha ya 25 ya u Manḓafhadzwa ha Vhafumakadzi na Ndinganyo ya Mbeu kha ḽa Afrika Tshipembe: 1994-2019

12.1. Khabinethe yo tendela muvhigo, une wa ḓo shuma sa Muvhigo wa u vhiga Murahu wa Shango kha Mulevho wa Beijing na Luvhanḓe lwa Nyito (Beijing+25) wa Mbumbano ya Dzitshaka (UN). Khomishini ya UN kha Vhuimo ha Vhafumakadzi i ḓo vha na anivesari ya vhu25 ya Mulevho wa Beijing na Luvhanḓe lwa Nyito nga Ṱhafamuhwe 2020. Afrika Tshipembe ndi musaineli wa Mulevho wa Beijing.
12.2. Muvhigo u sumbedzisa mvelaphanḓa kha masia o vhalaho maelana na u manḓafhadzwa ha vhafumakadzi na ndingedzo dza u fhungudza tshikhala tsha tshayandinganyiso tsha mbeu. Vhunga u tshi tenda uri Afrika Tshipembe ḽi na vhusimamulayo huhulwane vhu fhindulaho kha mbeu na vhudzheneleli ha mbekanyamaitele dza u lugisa u ṱalulwa ha mbeu, khaedu dza u shandukisa u sa vha hone ha ndinganyo  ha ḓivhazwakale na u tandulula maitele a u vhea vhanna phanḓa na u dzhia zwithu nga nḓila i si yone i kha ḓi vha hone.

13. Nzudzanyo ya Tshiṱirathedzhi tsha Lushaka (NSP) ya Khakhathi dzi Livhiswaho kha Mbeu na Mabulayo a vha tshifumakadzini (GBVF) ya (2020-2030)

13.1. Khabinethe yo nyeṱulelwa nga ha NSP 2020-2030, i ṋetshedzaho sekithara dzo fhambanaho, mbekanyamaitele ya tshiṱirathedzhi tsha thevhekano na muhanga wa mbekanyamushumo ya u vhona uri hu na munyanyuwo wa lushaka wa pfananyo ya GBV wo dzudzanywaho nga muvhuso na shango nga vhuḓalo, Khabinethe yo tendela uri mbekanyamushumo dzoṱhe dzo lambedzwaho dza nzudzanyo dzi tea u thoma u shuma kha mihasho yo fhambanaho i kwameaho.
13.2. Fhedziha, Khabinethe, yo sumbedza uri hu na mushumo munzhi une wa kha ḓi itwa kha u lugisa nzudzanyo yo kumedzwaho ya zwiimiswa na pfananyo. Minisṱa dzi tevhelaho vho laedzwa uri vha ise phanḓa na mushumo maelana na izwi: Minisṱa wa Mveledziso ya Matshilisano Vho Minisṱa Lindiwe Zulu; Minisṱa wa Vhulamukanyi na Tshumelo dza Ndulamiso Vho Ronald Lamola; Minisṱa wa Mapholisa Vho Bheki Cele; Minisṱa wa Vhafumakadzi, Vhaswa na Vhaholefhali Vho Maite Nkoana-Mashabane. Minisṱa Vho Nkoana-Mashabane vha ḓo ṱanganya tshigwada itshi.

14. Themendelo dza Phaneḽe ya Vhutsivhudzi ha Muphuresidende kha Tshanduko ya Mavu na Vhulimi

14.1. Nga ḽa 24 Fulwana 2019, Khabinethe yo ṱanganedza Muvhigo u bva kha Phaneḽe ya Vhutsivhudzi ha Muphuresidende kha Tshanduko ya Mavu na Vhulimi yo rangwa phanḓa nga Vho Dokotela Vuyokazi Mahlati,i re na themendelo dza 73.  Nga kha Komiti ya Minisiṱa dza Ngomu kha Tshanduko ya Mavu yo rangwaho phanḓa nga Mufarisa Muphuresidende Vho Mabuza, mihasho yoṱhe i kwameaho yo humbelwa u vhala themendelo dzi elanaho na phothifoḽio yadzo na uri i fhindule nga nḓila yo teaho.
14.2. Khabinethe yo tendela na u tikedza themendelo dza 60. Ndi dza ṱahe fhedzi dzi songo tendelwaho ngeno tharu dzo dzhielwa nzhele. Mihasho yo fhambanaho i ḓo nyeṱula nga vhudalo kha masia o dzhielwaho nzhele na a songo tendelwaho.

15. Thandela ya Khwiniso ya Gondo ḽihulwane ḽa Gauteng (GFIP)

15.1. Khabinethe yo dzhiela nzhele muvhigo wa GFIP (e-tolls) wa Tshigwada tsho Hwedzwaho Mushumo tsho rangwaho phanḓa nga Minisṱa wa Vhuendi Vho Fikile Mbalula. Tsheo ya khunyeledzo ya themendelo ya Tshigwada tsho Hwedzwaho  Mushumo i ḓo itwa nga Ṅwaha Muswa sa zwe ya vheiswa zwone kha muvhigo.

16. U Nanga Muvhuelwa na Mbekanyamaitele ya Nyavhelo ya Mavu

16.1. Muvhuso wo tendela u anḓadzwa ha mbekanyamaitele uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Mbekanyamaitele i ṋetshedza maitele a re khagala a nyavhelo ya mavu na u nangwa ha muvhuelwa.
16.2. Zwa ndeme, i tandulula vhushayandingano ha mbeu kha nyavhelo ya mavu na tswikelelo, na u shaea ha kushumele kwa u konisa vhadzulapo vha shayaho na vha mivhunduni u swikelela mavu arali ha nga vha na tshiwo tsha mupo na dziṅwe nyimele dza shishi.

C. Milayotibe

17. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Mulayotibe wa Tshumelo ya Thikhedzo ya Mupondwa wa 2019 uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Mulayotibe u ṋetshedza ngona ya vhudzheneleli ha masia o ṱanganelaho u ya kha ṱhoḓea dza vhapondwa vha vhutshinyi na khakhathi. Nga kha Mulayotibe uyu vhuitwa na tshumelo nga mihasho yo fhambanaho kha Vhulamukanyi, Thivhelo ya Vhutshinyi na Tshigwada tsha Vhutsireledzi khathihi  na Tshigwada tsha Matshilisano zwi ḓo konanywa khwine sa tshipiḓa tsha mutevhe wa ndeme nthihi. Khabinethe yo dovha ya tendela Mbekanyamaitele ya Tshumelo dza Thikhedzo ta Mupondwa ya 2019.
18. Khabinethe yo dovha ya tendela Mulayotibe wa Vhashumi vha Tshumelo dza Matshilisano wa 2019 uri u gazethiwe uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Mulayotibe uyu wo bveledzelwa u engedza ndangulo ya vhashumi vha tshumelo dza matshilisano nga u dzhiela nzhele uri hu na vho gudelaho na leveḽe dza auxiliary kha mishumo ya tshumelo dza matshilisano. Mulayotibe uyu wa vhuya wa vha mulayoni, u ḓo fhelisa Mulayo wa Phurofeshinaḽa wa Tshumelo ya Matshilisano, wa 1978 (Mulayo 110 wa 1978) wa zwino. Muhasho wa Mveledziso ya Matshilisano nga murahu u ḓo konaha u vhekanyulula milayotibe mivhili yo kumedzwaho.
19. Khabinethe yo tendela u kumedzwa ha Mulayotibe wa u Dzhiulula wa 2019 uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Mulayotibe wo khwiniswa nga nḓadziso u bva kha vhuvhudzisi vhuhulwane na tshitshavha na u bva kha zwivhumbeo zwo fhambanaho. Wa vhuya wa phasiswa lwa mulayo, Mulayotibe u ḓo ṋetshedza maitele a fanaho ane a tea u tevhedzelwa musi hu tshi dzhiululwa. U ṋetshedza muhanga wa mulayo kha mihasho ya muvhuso na zwiṅwe zwiimiswa zwa muvhuso kha zwiimo zwiraru zwa muvhuso uri u shumise maitele a u dzhiulula a fanaho kha mavu na dziṅwe themamveledziso.
20. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha mvetamveto ya Mulayotibe wa Mveledziso ya Zwiko zwa Nṱha zwa Pheṱiroḽiamu uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa.  Mulayotibe u ṱoḓa u sika mupo une wa ḓo engedza vhubindudzi kha sekithara ya nṱha ya peṱroḽiamu. U ṋetshedza ndededzo kha vhuitwa ha u wanulusa na u bveledza hune ha ḓo shela mulenzhe kha nyaluwo ya ikonomi na tshanduko. Nga thungo, Mulayotibe u dovha wa ṋetshedza u langulwa ha zwiko zwa peṱiroḽiamu. U simula Zhendedzi ḽa Peṱiroḽiamu ḽa Afrika Tshipembe, ḽine ḽa ḓo ita themendelo kha Minisṱa wa Zwiko zwa Mineraḽa na Fulufulu.
21. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Mulayotibe wa u Khwinifhadzwa ha Mishumo na Maanḓa a Masheleni a Masipala uri tshitshavha tshi bvise  vhupfiwa. Mulayotibe u khwinisa Mulayo wa Mishumo na Maanḓa a Masheleni a Masipala, wa 2007 (Mulayo 12 wa 2007). U langula maanḓa a masipala u itela u tshadzha mveledziso ya mbadelo u ya nga khumbelo dza mveledziso ya mavu dzo ḓiswaho ha masipala.Mbadelo dza mveledziso ndi zwiṅwe zwa zwishumiswa zwine masipala wa nga shumisa kha u lambedza u bveledziswa ha themamveledziso ya masipala. Hezwi zwi konisa mimasipala u ita mishumo yayo ya u ṋetshedza tshumelo dza themamveledziso dzi shumaho na dzi londotwaho kha u vula nyaluwo ya ikonomi.
22. Khabinethe yo tendela u kumedzwa Phalamenndeni ha Mulayotibe wa Phurofesheni ya Muṱolamuvhalelano. Mulayotibe u khwinisa Mulayo wa Phurofesheni ya Muṱolamuvhalelano wa 2005 (Mulayo 26 wa 2005). Mulayotibe u kumedza uri Bodo yo Ḓiimisaho ya Ndaulo ya Dzioditha i manḓafhadzwe kha u isa khothe muthu muṅwe na muṅwe a re na vhuṱanzi vhu ṱoḓeaho kha u khunyeledza tsedzuluso ya vhudifari ho khakheaho nga dzioditha. Khwinifhadzo dzi dovha dza manḓafhadza Minisṱa wa Gwama uri vha te mbadelo ya nṱhesa ine ya nga badeliswa oditha o wanwaho mulandu zwi tshi tevhela dzulo ḽa ndaṱiso.

D. Zwi khou ḓaho

23. Khuwelelo ya u dzhenelela kha Pfufho dza Nyanḓadzamafhungo dza Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC)
23.1. Nyanḓadzamafhungo dza Afrika Tshipembe dzi khou rambiwa u dzhenelela kha u vha tshipiḓa tsha muṱaṱisano wa Pfufho dza Nyanḓadzamafhungo ya SADC 2020 hu sa athu fhira ḽa 28 Luhuhi 2020. Vhoramafhungo vha tamaho u dzhenelela muṱaṱisano vha nga wana vhuṱanzi vhunzhi kha the www.sadc.int na kha www.gcis.gov.za.

E. Milaedza

24. U fhululedza

Khabinethe i livhisa u fhululedza hayo kha:

24.1. Nyalunako wa Afrika Tshipembe Zozibini Tunzi kha u pfufhiwa sa Nyalunako wa Yunivese 2019 ngei Atlanta, USA.
24.2. Restaurant Mosaic kha u vha resiṱorenthe Afrika Tshipembe ya vhuimo ha nṱhesa kha Pfufho dza Ḽifhasi dza Resiṱorenthe dza La Liste dza ṅwaha nga ṅwaha ngei Paris, France.
24.3. Vhaofisiri vhaswa vha tshipholisa vha 4 971 vho rwelwaho ṱari nga Ḽavhuṱanu, ḽa 13 Nyendavhusiku 2019 u bva kha magudedzi a tshipholisa. Mapholisa maswa vho rwelwaho ṱari vha ḓo dzhoina rennge dza SAPS u khwinisa tsireledzo ya vhadzulapo.
24.4. Minisṱa Muhulwane Vho Boris Johnson vha United Kingdom (UK) na Ḽihoro ḽavho ḽa Conservative kha u wina Khetho Guṱe dza UK dza  2019 na u sedza phanḓa kha u khwaṱhisedza vhushaka vhukati ha mashango mavhili nga tshifhinga tsha muvhuso wavho.
24.5. Amajita (thimu ya bola ya milenzhe ya lushaka lwa Afrika Tshipembe ya vha miṅwaha ya fhasi ha 20) kha mutambo wavho wa mafulufulu na Zambia vha swikelela runners-up kha Tshiphuga tsha U20 COSAFA.

F. U tholwa

U tholwa hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.

1. Khoro ya Mveledziso ya zwa Vhashumi ya Afrika Tshipembe (Human Resource Development Council of South Africa):

1.1.   Vho Adv Richard Sizani (Khomishini ya Tshumelo ya Tshitshavha);
1.2.   Vho Phindile Mkwanazi (Tshikolo tsha Lushaka tsha Muvhuso);
1.3.   Vho Riefdah Ajam (Feḓeresheni ya Mbumbano dza Afrika Tshipembe);
1.4.   Vho Narius Moloto (Khoro ya Lushaka ya Mbumbano dza Mbambadzo);
1.5.   Vho Bheki Ntshalintshali (Khongiresi ya Mbumbano dza Mbambadzo dza Afrika Tshipembe);
1.6.   Vho Dokotela Octavia Mkhabela (Vho Notha);
1.7.   Vho Dokotela Chris Nhlapo (Cape Peninsula University of Technology);
1.8.   Vho Dokotela Dudu Mkhize (Vhaswa vha Afrika Tshipembe kha Inizhiniariṅi);
1.1.   Vho Sanele Mlotshwa (Dzangano ḽa Ṱhoho dza Magudedzi ḽa Afrika Tshipembe);
1.10. Vho Thulani Dlamini (Khoro ya Vhusedzulusi ha Sainthifiki na Nḓowetshumo);
1.11. Vho Dokotela Glenda Kruss (Khoro ya Vhusedzulusi  ya Saintsi ya Vhathu);
1.12. Vho Joe Samuels (Manḓalanga a Ndalukanyo dza Afrika Tshipembe);
1.13. Vho Bruno Peter Nkosi Druchen (Feḓeresheni ya Vhudzinganḓevhe Afrika Tshipembe);
1.14. Vho Sifiso John Mtsweni (Zhendedzi ḽa Lushaka ḽa Mveledziso ya Vhaswa);
1.15. Vho Dr Jeremia Gule (Tshiimiswa tsha Ndangulo ya Vhathu);
1.16. Vho Busisiwe Mavuso (Vhurangaphanḓa ha Bindu Afrika Tshipembe);
1.17. Vho Mustak Ally (Khoro ya Mineraḽa ya Afrika Tshipembe);
1.18. Vho Dumisani Mphafa (Khoro ya Mabindu a Vharema);
1.19. Vho Phurofesa Sibongile Muthwa (Yunivesithi dza Afrika Tshipembe);
1.20. Vho Sesi Nombulelo Nxesi (Foramu ya Sekithara ya Pfunzo na Vhupfumbudzi);
1.21. Vho Dokotela Randall Carolissen (Tshikimu tsha Lushaka tsha Thusedzo ya Masheleni ya Matshudeni);
1.22. Ms Yvonne Pelle (Sekithara ya Pfunzo na Vhupfumbudzi vhu Yaho Phanḓa);
1.23. Vho Christo van der Rheede (AgriSA);
1.24. Vho Michael Peter (Vhusimamiri ha Afrika Tshipembe);
1.25. Vho Sithembiso Dlamini (Vhuendelamashango ha Afrika Tshipembe); na
1.26. Vho Gerhard Hattingh (Dzangano ḽa Thandululo ya Vhubveledzi ha Bindu).
 
2. Bodo ya Tshikwama tsha Khombo dza Dzibadani.

3. Vho Nompumelelo (Mpumi) Mpofu sa Mulanguli Mulangi wa Khamphani ya Vhukavhabufho Afrika Tshipembe.

Mbudziso:
Vho Phumla Williams – Muambeli Mufareli wa Khabinethe
Luṱingo: 083 501 0139