A. Mafhungo a zwino kha Shango

1. Muṱangano wa zwa Vhubindudzi wa Afrika Tshipembe (SAIC) ḽa vhuṋa

1.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u khunyeledzwa nga nḓila yavhuḓi ha SAIC ya vhuṋa ye ya farelwa fhaḽa Sandton Convention Center, kha ḽa Johannesburg nga Ḽavhuna ḽa 24 Ṱhafamuhwe 2022 he khayo vhabindudzi vha ḽa muno na vha mashangoḓavha vha fulufhedzisa u ita vhubindudzi vhuswa fhano kha shango ḽashu.

1.2. Shango ḽashu ḽo wana pfulufhedziso ntswa dza zwa vhubindudzi vhu linganaho R322 biḽioni. Hezwi nga u angaredza ndi pfulufhedziso ya masheleni a zwa vhubindudzi a linganaho R1.14 triḽioni ane a sa tou vhumba fhedzi tshipiḓa tsha phesenthe dza 95 dza zwipikwa zwashu kha zwa vhubindudzi, fhedzi a dovha hafhu a ri vhea tshoṱhe kha vhuimo vhune ra nga fhirisa tshipikwa tshashu tshe ra ḓivhetshela tshone tsha u swikela masheleni a zwa vhubindudzi a linganago R1.2 triḽioni kha tshifhinga tsha miṅwaha miṱanu.

1.3. Hedzi pfulufhedziso dza zwa vhubindudzi dzi tou khwaṱhisa tshiimo tsha shango ḽashu sa hone fhethu ha khwine kha zwa vhubindudzi.

1.4. U swika zwino, ho no bindudzwa masheleni a linganaho R316 biḽioni  kha thandela dza 46 dzo no khunyeledzwaho khathihi na kha dziṅwe thandela dza 57 dzine dza kha ḓi vha kati. Khabinethe yo dzhiela nṱha u bveledzwa ha pfulufhedziso dza vhubindudzi ha masheleni dza tshifhinga tsha kale sa zwe zwa ḓivhadzwa henefho kha Muṱangano, dzine khadzo ha katelwa vhukoni ha vhubveledzi vhuswa kha sekhithara dzo fhambanaho u fana na dza u bveledza mimoḓoro, u bveledza zwiḽiwa, zwa mishonga khathihi na senthara dza zwa didzhithaḽa.

1.5. Khabinethe yo ita khuwelelo kha sekhithara dzoṱhe dza tshitshavha uri dzi tikedze  haya maga a ndeme zwenezwo musi ri tshi khou shumisana kha u shandukisa tshivhalo tsha u shayea ha mishumo, tshine zwazwino tsho gonya u swika kha phesenthe dza 35.3 u ya nga mvelelo dza Ṱhoḓisiso dza zwa Vhashumi dza nga Kotara dzine dza kha ḓi tou bva u bviswa zwenezwino nga vha Statistics South Africa.

2. U fheliswa ha Tshiimo tsha Shishi tsha Lushaka

2.1. Khabinethe i khou dovha hafhu ya ṱanganedza zwa u fheliswa ha Tshiimo tsha Shishi tsha Lushaka zwe zwa ḓivhadzwa nga Phresidenthe Vho Cyril Ramaphosa nga Musumbuluwo, wa ḽa 4 Lambamai 2022. Ḽiga heḽi ḽingafha ḽo konadzea nga u  konḓelela ha vhathu vha Afrika Tshipembe vhe vha tevhedza maga oṱhe a tsireledzo kha Dzwadze ḽa Khoronavairasi (COVID-19) e a vhewa nga muvhuso u itela u tsireledza matshilo khathihi na nḓila dza u ḓitshidza ngadzo.

2.2. Dwadze iḽi u bva zwino ḽi vho ḓo langwa u ya nga Mulayo wa Mutakalo wa Lushaka, wa 2003 (Mulayo 61 wa 2003). Mvetamveto ya milayo ya mutakalo ine ya ḓo vha yone mutheo wa Mulayo wa Mutakalo wa Lushaka wa 2003, zwazwino yo vulelwa uri vhadzulapo vha kone u ṋetshedza makumwedzwa avho u vhuya u swika nga ḽa 16 Lambamai 2022.

2.3. Khabinethe yo dovha hafhu ya humbudza vhathu vhoṱhe fhano shangoni uri vha bvele phanḓa na u tevhedza maga a u thivhela o teaho u itela u ḓitsireledza khathihi na u tsireledza vhaṅwe kha u nga kavhiwa nga vairasi ya COVID-19. Hezwi zwi katela u ṱamba zwanḓa zwashu nga maḓi na tshisibe misi yoṱhe kana u shumisa sanithaiza i re na aḽikhohoḽi i linganaho 70%, u ambara maski une wa vala ningo na mulomo musi muthu e nga ngomu ha tshifhaṱo, u sia tshikhala tsho teaho vhukati hau na muṅwe muthu tshi linganaho mithara muthihi, u vula mafasiṱere uri hu dzhene muya khathihi na u haelwa.

2.4. Khaelo dza COVID-19 dzi a shuma kha u thivhela u lwala ho kalulaho, u valelwa vhuongeloni khathihi na lufu. Kha vha ḓitsireledze khathihi na vhafunwa vhavho nga u dalela fhethu ha  muhaelo hu re tsinisa navho u itela uri vha haelwe nga mahala, naho hu na uri a vha ngo thoma vha ita nzudzanyo dza u ita ngauralo.

3. U rathela kha khasho ya didzhithaḽa

3.1. Zwa u fhiriselwa phanḓa ha Ḓuvha ḽa u Tsima Anaḽogo u bva kha ḽa 31 Ṱhafamuhwe u ya kha ḽa 30 Fulwi 2022 zwi ṋetshedza muvhuso tshifhinga tsho eḓanaho tsha u khunyeledza zwa u dzheniswa ha zwibogisi zwa set-top (STBs) kha miṱa yo ḓiṅwalisaho nga tshifhinga nahone yo tewaho nga u wana zwibogisi izwi phanḓa ha u tsimiwa ha anaḽogo.

3.2. Muhasho wa Vhudavhidzani na Thekhinoḽodzhi ya Didzhithaḽa u ḓo vhona uri miṱa yoṱhe i swikaho 507 251 ye ya ḓiṅwalisa nga ḽa 31 Ṱhangule 2021, i khou wana vhuṱumani hu sathu fhira ḓuvha ḽa 30 Fulwi 2022. Miṱa i linganaho 260 868 ye ya ḓiṅwalisa vhukati ha ḓuvha ḽa 31 Ṱhangule 2021 na ḽa 10 Ṱhafamuhwe 2022, i ḓo ṱumanywa kha dziSTB nga ḽa 30 Khubvumedzi 2022.

3.3. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri u khunyeledzwa ha mushumo uyu, hu ḓo tikedza maitele a u rathela kha didzhithaḽa khathihi na u ṋetshedzwa ha zwirathisi zwa maimo a nṱha.

4. U lwa na vhugevhenga khathihi na zwiito zwa vhuaḓa

4.1. Khabinethe yo fhululedza Mukhomishinari wa Mapholisa wa Lushaka muswa, Mudzheneraḽa Vho Sehlahle Fannie Masemola nga murahu ha u tholiwa havho ha zwenezwino nga Phresidenthe Vho Ramaphosa. Mudzheneraḽa Vho Masemola vha na rekhodo yavhuḓisa ya zwe vha kona u zwi swikelela kha sia ḽa tshipholisa u mona na shango ḽa Afrika Tshipembe.

4.2. Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza ndaela ya u thivhela u shandukisa na u tshinyadza ndaka ye ya ṋetshedzwa kha vha Tshigwada tsha u Dzhiulula Thundu tsha vha Ndaulo ya Vhutshutshisi ha Lushaka (NPA) nga Khothe Khulwane ya Gauteng kha milandu ya avho vhe vha kwamea kha u rengiwa ha Mugodi wa Malasha wa Optimum nga masheleni a linganaho R2.1-biḽioni nga ṅwaha wa 2016 nga khamphani ya vha ha Guptaine ya ḓivhiwa sa Tegeta Exploration And Resources.

4.3. Hedzi tsheo, dzine dza sumbedza maitele a tshumisano yo khwaṱhaho vhukati ha NPA na vha Tshiimiswa tsha Ṱhoḓisiso dza Vhugevhenga ha Nṱha tsha Tshumelo ya Mapholisa a Afrika Tshipembe, dzi rumela mulaedza wo khwaṱhaho nga ha vhukoni ha muvhuso ha u lwa na Zwiito zwa u Dzhenelela ha Vhathu vha Nnḓa kha Ndaulo ya Muvhuso khathihi na u vhona uri hu khou vha na u dzhia vhuḓifhinduleli kha avho vhe vha kwamea; hu tshui katelwa na u dzhiulula, u wanulula khathihi na u humisela murahu masheleni o tswiwaho.

4.4. U ndingedzo dza u ita uri avho vhe vha ḓidzhenisa kha zwiito zwa vhuaḓa vha dzhielwe vhukando, Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza khaṱhulo nga Khothe yo Khetheaho ya Milandu ya Vhugevhenga ha zwa Makwevho ya Palm Ridge kha ḽa Gauteng ye ya ṋetshedzwa kha mulangi wa kale wa zwa masheleni wa Eskom kha mulandu wa u fhura tshiimiswa itsho tsha muḓagasi masheleni a linganaho R35 miḽioni nga u ita mbilo dza mbadelo dza kholekhole dza u endedza malasha khathihi na maṅwe maga a u wana murahu masheleni o tswiwaho.

4.5. Sa ḽiga ḽa ndeme kha nndwa ya u lwa na zwiito zwa vhuaḓa ine shango ḽashu ḽa khou ḓidzhenisa khaḽo, Khabinethe yo ṱanganedza zwa u ṋetshedzwa ha tshipiḓa tsha vhuṋa tsha Muvhigo wa Khomishini ya Ṱhoḓisiso ya zwa Vhulamukanyi kha Zwiito zwa u Dzhenelela ha Vhathu vha Nnḓa kha Ndaulo ya Muvhuso. Phresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo ṋetshedza maga a u tevhedza themendelo dza khomishini fhaḽa Phaḽamenndeni musi vha tshi ṋetshedza muvhigo wo fhelelaho nga ḽa 30 Fulwi 2022.

5. Muṱangano u songo Ḓoweleaho wa Tshigwada tsha Vhararu wa Tshitshavha tsha Mveledziso ya Mashango a Tshipembe ha Afrika (SADC)

5.1. Khabinethe yo ṱanganedza mawanwa a Muṱangano u songo Ḓoweleaho wa Tshigwada tsha Vhararu tsha SADC we wa farelwa fhaḽa Pretoria nga Musumbuluwo wa ḽa 4 na Ḽavhuvhili ḽa 5 Lambamai 2022. Afrika Tshipembe ḽo vha ḽone ḽe ha farelwa khaḽo muṱangano uyu sa ḽone Mudzulatshidulo wa Tshigwa tsha SADC kha zwa Poḽotiki, Tshumisano kha zwa Vhupileli na Tsireledzo. Tshifhinga tshe ḽino shango ḽa ṋetshedzwa tshone uri ḽi vhe mudzulatshidulo wa tshigwada itshi ndi u bva nga ṅwedzi waṰhangule 2021 u swika Ṱhangule 2022.

5.2. Muṱangano wo ṱanganedza hafhu na muvhigo wa nga ha mvelaphanḓa ya Mushumo wa mashango a SADC fhaḽa kha ḽa Mozambique (SAMIM). Tshigwada tsha SAMIM tsho rumelwa u itela u tikedza shango ḽa Mozambique kha u lwa na zwiito zwa vhutherorisi khathihi na zwa u tambudzwa ha vhadzulapo nga nḓila ya tshiṱuhu.

6. Ikonomi

6.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u khwinifhadzwa ha mbonalo ya shango ḽa Afrika Tshipembe nga vha zhendedzi ḽa u kala tshiimo tsha ikonomi dza mashango ḽa Moody’s u ya kha tshiimo tsho dzikaho vhu tshi bva kha tshiimo tshi si tshavhuḓi  khathihi na tsheo ya u khwaṱhisedza nyimele ya zwikolodo zwa masheleni ya tshifhinga tshilapfu ya shango ḽa Afrika Tshipembe ya fhano hayani na kha mashangoḓavha u ya kha vhuimo ha ‘Ba2’.

6.2. U khwinifhadzwa uhu hu khwaṱhisedza mushumo wa muvhuso wa u vhuedzedza vhudziki kha masheleni a muvhuso, he ha tikedzwa nga u kuvhanganywa ha masheleni a muthelo he ha vha khwine u fhira zwe zwa vha zwo lavhelelwa.

6.3. Mvelelo dza u kuvhanganywa ha masheleni a muthelo dza tshifhinga tsha vhukati ha ṅwedzi wa Lambamai 2021 u swika Ṱhafamuhwe 2022, dzo sumbedza uri vha Tshumelo ya Muthelo ya Afrika Tshipembe vho kona u kuvhanganya masheleni a fhiraho R1.5 triḽioni. Hezwi zwi sumbedza u khwinifhadzea ha mbuelo dza muthelo dzo kuvhanganywaho nga phesenthe dza 25 kha ṅwaha wo fhelaho khathihi na u engedzea nga phesenthe dza 15 kha ṅwaha wo fhelaho phanḓa ha musi hu tshi ṱaha dwadze ḽa COVID-19.

6.4. Muvhuso u khou ḓo shumisa aya masheleni a mbuelo yo engedzeaho e a wanala kha u lingedza u dzudzanya  zwikolodo nga u ṱavhanya khathihi na kha ṱhoḓea dza matshilisano dza shishi, u ṱuṱuwedza u sikwa ha mishumo nga u shumisa tshiimiswa tsha Maga a zwa Mishumo ya Vhaswa Ofisini ya Phresidennde khathihi na u tikedza sekhithara ya mutakalo wa tshitshavha.

7. Ṅwedzi wa Mbofholowo

7.1. Uno ṅwaha Afrika Tshipembe ḽi pembelela Ṅwedzi wa Mbofholowo nga ṅwedzi wa Lambamai ḽi na fulufhelo ḽiswa ḽa vhumatshelo ha khwine, nga murahu ha u konḓelela miṅwaha mivhili i vhavhaho nga fhasi ha dzwadze ḽa COVID-19 ḽe ḽa anḓamela ḽifhasi ḽoṱhe. Heḽi Ḓuvha ḽa Mbofholowo ḽine ḽa pembelelwa ṅwaha muṅwe na muṅwe ḽi ḓo pembelelwa nga Ḽavhuraru, ḽa 27 Lambamai 2022.

7.2. Ṅwedzi wa Mbofholowo u elelwa na u fhululedza vhathu vhoṱhe vhe u ḓiṋetshedzela havho ha vha hone he ha ita  uri ri kone u ḓiphina nga pfanelo dza vhuthu khathihi na mbofholowo zwi re ngomu kha Ndayotewa yashu ya  Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya ṅwaha wa 1996 ine ya ḓivhea ḽifhasi ḽothe.

7.3. Khabinethe yo itela khuwelelo vhadzulapo vhoṱhe vha Afrika Tshipembe uri vha shumisane musi ri tshi khou bvela phanḓa na nndwa yashu ya u lingedza u fhelisa masindaitwa a COVID-19. Roṱhe ri tea u shela mulenzhe kha u vusuludza ikonomi yashu nga u shumisa Pulane ya Mvusuludzo na Mbuedzedzo ya Ikonomi khathihi na u bveledza mabindu manzhi uri a kone u sika mishumo.

8. Ṅwedzi Mukhethwa wa Ramadan

8.1. Khabinethe i khou tamela tshitshavha tsha Vhamosḽeme vha fhano Afrika Tshipembe uri vha vhe na Ṅwedzi Mukhethwa wa Ramadan wo fhaṱutshedzeaho. Ṅwedzi wa Ramadan u elelwa ḽifhasi ḽothe ṅwaha muṅwe na muṅwe nga thabelo, u ḓidzima zwiḽiwa khathihi na mishumo ya u ṋea vhashai. Tshitshavha tsha Vhamosḽeme ndi tshipiḓa tsha ndeme tsha lushaka lwashu lwo fhambanaho u ya nga mvelele khathihi na mvumbo yashu sa lushaka.

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Mvetamveto ya Pulane yo Ṱanganelaho ya Mveledziso ya Mabindu Maṱuku ya Lushaka (NISED)

1.1. Khabinethe yo tendela u ganḓiswa ha Mvetamveto ya Pulane Khulwane ya NISED hu tshi itelwa uri vhadzulapo vha bvise vhupfiwa havho. Pulane yo Ṱanganelaho ya zwa Vhubindudzi na Mabindu Maṱuku ya u thoma yo ṱanganedzwa nga ṅwaha wa 2005. Pulane  iyo khathihi na NISED ndi yone yo ri swikisaho kha  Nḓivhadzamulayotibe ya nga ha Pulane ya Lushaka ya Mveledziso na u Ṱhuṱhuwedzo ya Mabindu Maṱuku fhano  Afrika Tshipembe.

1.2. Musi yo no ṱanganedzwa, NISED i ḓo vha yone ine ya ḓo ima vhuimoni ha Pulane yo Ṱanganelaho ya zwa Vhubindudzi na Mabindu Maṱuku ine ya vha hone zwazwino. I ḓo ṋetshedza mutheo wo dzudzanyeaho kha vhashelamulenzhe vhoṱhe vhane vha vha hone kha zwa mveledziso ya mabindu maṱuku. I sumba nḓila dza maitele ane a ḓo shumiswa kha kutshimbidzelwe kwa mbekanyamushumo dzoṱhe dzine dza  tikedza mabindu maṱuku.

1.3. Pulane iyi ndi ine ya ḓo engedza zwa u shela mulenzhe ha mabindu maṱuku kha ikonomi yo dzudzanyeaho, u fhelisa vhukonḓi ha zwa milayo khathihi na u ṱuṱuwedza nḓila dzo leluwaho dza u ita vhubindudzi, nga maanḓa kha vhoramabindu vhaṱuku.

1.4. NISED yo vha tshibveledzwa tsha nyambedzano dzo angalalaho na vha mihasho yo teaho ya kha masia a muvhuso wa lushaka, wa vunḓu, na muvhusowapo, mabindu, vhashumi, vhoradzipfunzo khathihi na zwiṅwe zwiimiswa zwo teaho nga u fhambana hazwo.

2. U Ṱanganywa ha Dzhendedzi ḽa zwa Masheleni a Mabindu Maṱuku (SEFA) na Dzhendedzi ḽa Mveledziso ya  Bannga dza Tshumisano (CBDA) kha uri zwi vhumbe Dzhendedzi ḽa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku (SEDA)

2.1. Khabinethe yo ṋea thendelo ya u engedzedzwa nga miṅwedzi ya 20 kha zwa u ṱanganywa ha zwiimiswa izwi zwivhili, zwine zwa vha SEFA na CBDA, uri zwi vhumbe SEDA. U ṱanganywa uhu ho vha ho tetshelwa u ḓo vha hone nga ḽa 1 Lambamai 2022. Hezwi zwo vha hone nga murahu ha musi Khabinethe yo tendela zwa u ṱanganywa uhu hu tshi itelwa uri muvhuso u kone u ṋetshedza  tshiimiswa tshithihi tshine tsha ḓo tikedza mushumo wawo wa u tikedza mabindu maṱuku u ya kha a vhukati khathihi na mabindu o ṱanganelaho.

2.2. Uhu u engedzwa ha tshifhinga ho tendelwaho hu ḓo ita uri Muhasho wa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku u kone u khunyeledza zwa u senguluswa ha milayo u itela uri hu kone u ṋetshedzwa milayo na mbekanyamaitele dzo teaho dzine dza tendela u vhumbiwa ha tshiimiswa tshithihi tshine tsha vha SEDA. Tshiimiswa tshithihi nahone tshine tsha vha na tshomedzo dzo teaho tshi ḓo ṋetshedza thikhedzo nnzhi dzo teaho kha mabindu maṱuku u ya kha a vhukati khathihi na mabindu o ṱanganelaho. Khabinethe yo dovha hafhu ya tendela u tholwa ha Bodo ya Vhatshimbidzi ya tshifhinganyana ya SEFA na SEDA.

3. Milayo ine ya elana na u Tsireledzwa, u Ṱuṱuwedzwa, Mveledziso na Ndangulo ya Nḓivho ya Sialala (Milayo ya zwa Sialala)

3.1. Khabinethe yo ṋea thendelo ya u ganḓiswa ha milayo ya Nḓivho ya zwa zwa Sialala hu tshi itelwa uri vhadzulapo vha bvise vhupfiwa havho. Milayo ya Nḓivho ya zwa Sialala ndi yone ine ya ḓo ita uri hu vhe na u thoma u shumiswa ha Mulayo wa Nḓivho ya zwa Sialala wa 2019 (Mulayo wa 6 wa 2019).

3.2. Mulayo uyu u amba nga ha tsireledzo, u ṱhuṱhuwedzo, mveledziso khathihi na ndaulo ya nḓivho ya sialala. I tendela u thomiwa ha sisṱeme dza Nḓivho ya zwa Sialala dza Lushaka; u langwa ha pfanelo dza Nḓivho ya zwa Sialala ya zwitshavha. I dovha ya tendela u thomiwa ha tshigwada tsha vhaeletshedzi; u dzhielwa nṱha nḓivho ye muthu a  bebwa nayo, u tshimbidzwa na u ṱanganywa ha Nḓivho ya zwa Sialala.

3.3. Milayo iyo ine ya khou dzinginywa zwiṅwe zwine ya lavhelesa khazwo, ndi u thomiwa ha Tshigwada tsha Vhaeletshedzi; nḓila dza u ṋea ṱhanziela; u ṅwaliswa ha vhukoni ha vhathu vha shumaho nga zwa Nḓivho ya zwa Sialala; nḓila ine ha nga swikelwa ngayo kana u shumisa iyi Nḓivho ya zwa Sialala khathihi na u vhulungwa ha redzhisiṱara dza Nḓivho ya zwa Sialala. Milayo iyi i dovha hafhu ya vha na nḓila dza u tandulula thaidzo.

3.4. Milayo heyi iḓo ganḓiswa kha gurannḓa ya muvhuso nahone i nga kona u swikelwa nga u shumisa webusaithi ya Muhasho wa Saintsi na Vhuṱali: www.dsi.gov.za. I ḓo dovha hafhu ya wanala nga nyambo dzoṱhe dza tshiofisi.

4. Mutheo wa Tshumisano ya Mveledziso ya Tshifhinga Tshilapfu ya Dzangano ḽa Vhuthihi ha Dzitshakha  (UNSDCF) 2020-2025

4.1. Khabinethe yo tendela u thoma u shumiswa ha UNSDCF ya Afrika Tshipembe ya miṅwaha ya 2020-2025. Mutheo  uyu u ṋetshedza tshikhala tsha tshumisano ya vhuḓifhinduleli vhukati ha muvhuso, tshitshavha nga u angaredza khathihi na ofisi ya UN i re kha ḽa Afrika Tshipembe.

4.2. UNSDCF i bvisela khagala zwiteṅwa zwiṋa zwihulwane zwa ndeme zwine zwa katela (1) u katela vhathu vhoṱhe, vhulamukanyi na nyaluwo ya tshifhinga tshilapfu; (2) vhashumi na tshandukiso ya matshilele; (3) mavhusele o khwaṱhaho nahone ane a shuma zwavhuḓi; khathihi na (4) u kona u konḓelela tshanduko ya kilima khathihi na  zwiko zwa mupo zwi langwaho nga nḓila ine zwa nga dzhia tshifhinga tshilapfu..

4.3. Hedzi thikho dza ndeme dzi na vhuṱumani na Pulane ya Mveledziso ya Lushaka: Bono ḽa 2030 khathihi na Mutheo wa Pulane  Vhukati ha Ṅwaha, khathihi na Zwipikwa zwa Mveledziso ya Tshifhinga Tshilapfu ya UN zwine zwa ḓo tshimbidzwa nga ofisi ya UN fhano kha ḽa Afrika Tshipembe. Uhu u thoma u shumiswa hadzo ndi hune ha ḓo itwa nga u shumisa pulane ya ṱhanganelano ya u kuvhanganya zwiko.

5. Maga a Lushaka a u dzhenelela kha Masipala Muhulwane wa Mangaung na Masipalawapo wa Enoch Mgijima

5.1. Khabinete yo tendela vhukando uvhu u ya nga Khethekanyo ya 139(7) ya Ndayotewa ya Riphabuḽika ya Afrika Tshipembe ya 1996, i tshi vhalwa khathihi na Khethekanyo 150 ya Mulayo wa Ndangulo ya Masheleni a Masipala wa 2003 (Mulayo 56 wa 2003), kha Masipala Muhulwane wa Mangaung khathihi na Masipalawapo wa Enoch Mgijima. Mimasipala iyi vhuvhili hayo i khou ṱangana na khaedu khulwanesa ya kushumisele kwa masheleni na u kundelwa u ṋetshedza tshumelo vhathuni lwa tshifhinga tshilapfu.

5.2. Vharangaphanḓa Vhahulwane vha Vunḓu ḽa Free State vho ḓo vhea Masipala Muhulwane wa Mangaung nga fhasi ha vhukando ha u dzhenelela ha khombekhombe u ya nga Khethekanyo ya 139(5) (a) na (c) ya Ndayotewa nga ṅwedzi wa Nyendavhusiku 2019. Pulane ya khombekhombe ya u vusuludza tshiimo tsha zwa  masheleni yo swika he ya kombetshedzwa kha masipala uyo nga ṅwaha wa 2020. Nga murahu ha u kundelwa lwa miṅwaha i fhiraho mivhili kha u ḓa na nḓila dza u  vusuludza tshiimo tsha zwa masheleni nga tshifhinga tshenetsho tsha musi ho vha na u dzhenelela ha vunḓu, uyu Masipala Muhulwane zwazwino u khou vhewa nga fhasi ha vhukando ha u dzhenelela ha lushaka u ya nga Khethekanyo 139(7) ya Ndayotewa.

5.3. Masipalawapo wa Enoch Mgijima na wone wo vhewa nga fhasi ha vhukando ha u dzhenelela ha khombekhombe nga Vhalanguli vha Vunḓu ḽa Eastern Cape u ya nga Khethekanyo 139(5) (a) ya Ndayotewa nga ṅwaha wa 2018. Fhedziha, nga murahu ha musi masipala wo wanala u tshi khou kundelwa u vha na mvelaphanḓa kha zwa u khwinisa tshiimo tshawo tsha zwa masheleni na nḓisedzo ya tshumelo, Khabinethe yo dzhia tsheo ya uei u vhewe nga fhasi ha vhukando ha u dzhenelela ha lushaka.

5.4. Khumbelo ya u dzhenelela nga muvhuso wa lushaka u ya nga Khethekanyo 139(7) ya Ndayotewa i amba uri kha iyi mimasipala vhuvhili hayo, muvhuso wa lushaka zwa zwino u vho ḓo vha wone une wa shuma tshiimoni tsha Vhurangaphanḓa ha Vunḓu. Vhukando uvhu ha lushaka ulwu ndi ha khombekhombe nahone vhu khou vha tevhedza maitele mathihi a fanaho na a kha Khethekanyo 139(5) ya Ndayotewa, nga nnḓa ha uri muvhuso wa lushaka zwazwino ndi wone une wa ḓo dzhia vhuḓifhinduleli ha vhukando uvhu.

5.5. U itela uri hu mbo ḓi thoma u dzhiiwa vhuḓifhinduleli uvhu, Vhaimeleli vha Khabinethe vha Lushaka (NCR) hu si kale vha ḓo rumelwa kha mimasipala iyo mivhili. Minisṱa wa Gwama vha ḓo hwesa maanḓa kha tshigwada tsha NCR tshine tsha ḓo dovha hafhu tsha tikedzwa nga tshigwada tsha vhaḓivhi vha bvaho kha masia o fhambanaho. A hu athu vha na tsheo yo no dzhiiwaho ya u fhaladza khoro ya ha masipala u ya nga Khethekanyo 139(5)(b) ya Ndayotewa.

5.6. Uvhu vhukando ha u dzhenelela ha lushaka vhu ḓo thoma u shuma musi mafhungo aya o no anḓadzwa kha Gurannḓa ya Muvhuso, fhedziha, u ya nga Khethekanyo 139(5) ine ya vha hone zwazwino, vhukando uvhu ha u dzhenelela vhu ḓo bvela phanḓa na u shuma u vhuya u swikela zwino. Vhukando ha u dzhenelela ha Khethekanyo 139(1) kha Masipalawapo wa Enoch Mgijima na hone vhu ḓo  imelwa nga vhukando ha u dzhenelela ha Khethekanyo 139 (a) na (c), vhune ha ḓo dovha ha katela na u kundelwa ha masipala kha u ita mushumo wawo. Minisṱa Ofisini ya Phresidenthe Vho Mondli Gungubele khathihi na Minisṱa wa Gwama Vho Enoch Godongwana hu tshi katelwa na Minisṱa wa Muhasho wa Tshumisano ya Mavhusele  na Mafhungo a Sialala, Dokotela Vho Nkosazana Zuma, vha ḓo amba na vhoramafhungo vhege  i ḓaho u itela uri vha kone u bvisela khagala vhukando uvhu ha u dzhenelela ha lushaka.

C. Vhuṱambo vhune ha khou ḓa

1. Ḽiedza ḽa Mveledziso ya Tshiṱiriki (DDM) Imbizo ya Phresidennde

1.1. Phresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo fara Imbizo ya Phresidennde nga ha DDM ngei Petrus Molemela Sports Complex hu re Mangaung, kha ḽa Free State nga Ḽavhuṱanu, ḽa 8 na Mugivhela, wa 9 Lambamai 2022.

1.2. Imbizo iyi, ine thero yayo ya ri: “Hu songo vha na tsaleli”, i ḓo sengulusa tshiimo tsha  nḓisedzo ya tshumelo afho vunḓuni, ya dovha hafhu ya sedza mvelaphanḓa yo no swikelwaho kha DDM khathihi na u tshimbidza pulane dza u dzhenelela dza ndeme.

1.3. Imbizo ya Phresidennde nga ha DDM ndi tshikhala tsha ndeme tsha uri vhadzulapo vha shele mulenzhe sa izwi i tshi ṋea vhadzulapo tshikhala tsha u ṱahisa vhupfiwa havho khathihi na uri Phresidennde na vhone vha vha na tshikhala tsha u thetshelesa zwililo zwa vhathu uri vha kone u vha fhindula. Vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vha nga kona u tevhela na u shela mulenzhe kha nyambedzano kha masia a vhudavhidzani ha matshilisano nga fhasi ha hashtag ine ya ri #PresidentialImbizo.

D. U fhululedza

Khabinethe i tama u fhululedza na u tamela mashudu kha:

- Vho Nkosinathi Maphumulo, vhane vha ḓivhiwa sa DJ Black Coffee, vhe vha wina tshiphuga tshavho tsha u thoma tsha Grammy kha khethekanyo ya “Best Dance/Electronic Album” nga aḽibamu yavho Subconsciously, kha vhuṱambo ha vhu64 ha pfufho dza Grammy Awarads  he ha farelwa fhaḽa Las Vegas kha ḽa United States.

E. U Tholiwa

U tholiwa hoṱhe hu ḓo khunyeledzwa nga murahu ha musi ho thoma u khwaṱhisedzwa ṱhanziela dzoṱhe khathihi na u ṱanzwa madzina ho teaho.

1. Vho Mpumelelo Tyikwe sa Muofisiri Muhulwane na Mulangi Mutshimbidzi wa Dzangano ḽa Ndindakhombo dzo Khetheaho ḽa Afrika Tshipembe.

Hu vhudziswa:
Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe
Luṱingothendeleki: 083 501 0139