Khabinete yi hlangane yi Ravunharhu, 18 Ndzati 2019 eTuynhuys eKapa Town

A.  Xiyimo xa Khabinete eka Timhakakulu

1.  Modlolo wa Nhluvukiso lowu Simekiweke eka Swifundzatsongo

1.1.  Khabinete yi amukela nsimeko wa ximfumo hi Phuresidente Cyril Ramaphosa, wa Modlolo wa Nhluvukiso lowu Simekiweke eka Swifundzatsongo eka Masipala wa Xifundzatsongo xa OR Tambo, eKapa-Vuhumadyambu. Modlolo lowu wu tisa endhawini yin’we swiyenge swinharhu swa mfumo ku pfunetana, tirhisana na ku katsanisa ntirho wa swona ku ri na nkongomiso wo hlawuleka eka xifundzatsongo lexi ku ololoxa mitlhontlho ya nhluvukiso na ku kondletela mphakelo wa vukorhokeri, maxavelo ya tinhundzu na vukorhokeri swa le ndhawini leyi na ku tumbuluxiwa ka mitirho. Modlolo lowu wu amukeriwile hi Khabinete, mitlawa ya mfumo wa miganga, valawuri va ndhavuko na Khansele yo Tirhisana ya Phuresidente (PCC).  

1.2.  Tanihileswi Xifundzatsongo xa OR Tambo a xi ri xona xo sungula ku simeka ximfumo modlolo lowu, wu ta simekiwa eka 44 wa swifundzatsongo hinkwaswo na 8 wa madorobakulu etikweni hinkwaro. Swi tisa mfumo ekusuhi na vanhu hi ku katsa vaakatiko na vakhomaxiave eka nhluvukiso wa kungu rin’we na mphakelo vukorhokeri byo hambanahambana na ku tumbuluxa swivandlanene swa ikhonomi eka levhele ya xifundzatsongo ya masungulo.

1.3.  Phuresidente Ramaphosa u pfurile ximfumo tliliniki ya muganga leyi lunghekeleke Ndzindzakhombo wa  Rihanyu wa Rixaka (NHI), leyi yi nga ta lawula nhlayiso wa swa rihanyu wa vanhu hinkwavo. Tliliniki leyi yi ta nghenisiwa exikarhi ka swin’wana switirhisiwa swa ximanguvalawa, vukorhokeri bya xilamulelamhangu na wadi ya vuntswedyana ya 24 wa tiawara.

1.4.  Phuresidente Ramaphosa u tlhele a vulavurisana na muganga wa Xifundzatsongo xa OR Tambo hi Madzolonga yo ya hi Rimbewu naswona u kume xidingo xa nkoka swonghasi xa Tisenthara ta Thuthuzela tin’wana endhawini leyi na ku tumbuluxiwa ka xihatla ka laboretari ya DNA eKapa-Vuhumadyambu.

2.  Ku Lwisana na Madzolonga yo ya hi Rimbewu (GBV)

2.1.  Ramaphosa eka xikombelo xa yena xa maAfrika-Dzonga hinkwavo ku tirhisana ku herisa madzolonga na ku dlayeteriwa ka vavasati na vana. Eka Ntshamo wa Nhlanganelo wa Palamende tolo, Phuresidente u andlarile magoza ya xilamulelamhangu ku sivela madzolonga yo ya hi rimbewu na ku tiyisisa ku antswisiwa ka ntirhiso wa mivuyelo ya samiti ya Phuresidente ya GBV ya 2018.

2.2.  Magoza ya xilamulelamhangu lama tivisiweke hi Phuresidente lama ya nga ta simekiwa eka tsevu wa tin’hweti leti landzelaka ya katsa magoza ya xinawu ya xihatla ku sivela GBC, vuleteri bya xihatla bya maphorisa, vachuchisi na vamajisitarata/vaavanyisi lava va nga ta tirhana na milandzu ya GBV, ku tiyisiwa ka xihatla ka sisiteme ya swa Vuavanyisi, ku katsiwa ka xihatla ka GBV eka kharikhulamu ya xikolo, ku tumbuluxiwa ka xihatla ka vunyingi bya tisenthara ta nseketelo ta Thuthuzela na ku ti va na vatirhi lava nga na vuswikoti. Mphalalo lowu wu tlhela wu katsa nkongomiso wo hlawuleka eka vavanuna tanihi vaendlaswivi va mpfinyo, nxaniso na ku dlayeteriwa ka vavasati na vanhwanyana.

2.3.  Magoza lama ya xilamulelamhangu ya ta endliwa hi Komiti yo Lawula ya swa Rimbewu, leyi yi nga ta kumeka Ehofisini ya Phuresidente, leyi vumbiwaka hi mfumo na mitlawa leyi nga riki ya mfumo (tiNGO) ku angamela ntirhiso.

2.4.  Phuresidente u tivisile leswaku swipfuno, hi ku tirhisa phurosese ya ntolovelo leyi nga endzeni ka mipimanyeto ya tindzawulo, swi ta tiyisisa ntirhiso ku nga si hundza tin’hweti ta tsevu leti landzelaka. 
 
2.5.  Khabinete yi kombela miganga hinkwayo ku ya emahlweni yi tlanga xiphemu xa yona eka ku dyondzisa na ku wundla vana va vafana ku va na ntwisiso na nxiximo wa vavasati na vanhwanyana.

3.   Mihlaselo ya madzolonga ehenhla ka vahlapfa na maAfrika-Dzonga varikwerhu

3.1.  Khabinete nakambe yi tlhela yi sola madzolonga ya vaaki na ku nga landzeleriwi ka nawu leswi swi fambisanaka na swivilelo swa ntiyiso kumbe leswi anakanyiwaka swihi kumbe swihi swa vanhu va ka hina. Hi tama ha ha ri xidemokirasi xa vumbiwa lexi fumiwaka hi ku landzeleriwa ka nawu.

3.2.  Tanihiloko Khabinete yi twisisa mitlhontlho ya vaaki na ikhonomi leyi miganga yi langutanaka na yona, nkankondzelelo na madzolonga ehenhla ka vahlapfa na maAfrika-Dzonga man’wana a swi nga ololoxi mitlhontlho leyi.

3.3.  Hi amukela munhu un’wana na un’wana loyi a nghenaka etikweni hi xinawu kutani a landzelala milawu ya tiko ra ka hina. Hindlela yo ringana, hi tama ha ha ri tiko leri vumbeke vun’we eka ku hambana ka hina naswona muxaka wihi kumbe wihi wa ku tshwukiselana mahlo lowu kongomisiweke eka vamakwerhu va hina va maAfrika a ku nga kondzeleriwi.

3.4.  Khabinete yi tiyimiserile ku ololoxa hindlela yo tiya swivangelo leswi tumbeleke leswi swi vangeke mihlaselo ya vahlapfa na maAfrika-Dzonga man’wana. Hi ta tlhela hi nkarhi wun’we hi tirhana hindlela yo tiya na migingiriko leyi nga riki enawini yo tanihi ku ngungumerisiwa ka swidzidziharisi, vubindzurisi lebyi nga riki enawini, ku phangiwa ka mavhengele ya vanhu, xikan’we na ku onheteriwa ka nhundzu na vukungundzwana ku ri hava nchavo kumbe ntsakelo swi nga ri na mhaka loko vugevenga byolebyo byi hlanganyetiwa hi muAfrika-Dzonga kumbe muhlapfa. Ku tirhisiwa ka vatirhi hindlela yo homboloka hi tikhamphani tin’wana na swona swa soriwa. Khabinete yi kombela miganga ku tirhisana hindlela yo gingirika na Tiforamu ta Vuphorisa bya Miganga (CPF) na Vukorhokeri bya Maphorisa bya Afrika-Dzonga (SAPS) ku tirhana na vugevenga na migingiriko leyi nga riki enawini hinkwayo.   

3.5.  Nawumbisi wa Ejensi ya Malawulelo ya Mindzilakani (BMA) wu le ku hetisisiweni eka Huvo ya Rixaka ya Swifundzakulu (NCOP); leswi swi ta hatlisisa ku tiyisiwa ka nsirhelelo wa mindzilakani ya ka hina.

3.6.  Hi ku engetela, Phuresidente u humesile xipano xa vayimeri vo hlawuleka ematikweni ya Afrika ku ta tiyisisa hi vuntshwa eka maAfrika-Dzonga leswaku tiko ra ka hina ra tiboha eka mianakanyokulu ya vun’we na nkhomano wa Afrika wo angarhela, ku katsa bya vutiboheleri bya Afrika-Dzonga eka ku landzeleriwa ka nawu na nsirhelelo wa timfanelo ta ximunhu ta hinkwavo lava nga endzeni ka mindzilakani ya ka hina.

3.7.  Phuresidente u tlhele a thola xipano lexi xiximekaka xa khomixini yo kuma ntiyiso lexi vumbiwaka hi khale ka Phuresidente wa Tanzania Ttn Jakaya Kikwete na khale ka Phuresidente wa Mozambique Ttn Joaquim Chissano. Va ta vulavurisana na mitlawa yo hambanahambana etikweni ra ka hina hi xikongomelo xa ku tumbuluxa ntiyiso lowu fambelanaka na mihlaselo ya madzolonga ehenhla ka vahlapfa na vaakatiko, leyi vo tala va yi vuleke rivengo ra vahlapfa na rivengo ra vanhu va Afrika. Swikumiwa swa khomixini leyi swi ta avelaniwa na Yuniyoni ya Afrika (AU) naswona hindlela ya nkoka swi ta hi pfuneta eka ku tirhana na ku endleka hi vuntshwa ka mihlaselo ya madzolonga eka havumbirhi bya vahlapfa na vaakatiko va ka hina.

4.  Nhlaselo wa tindlu ta Vakhanselara.

4.1.  Khabinete yi sola hi marito ya vukari ku hisiwa ka tindlu ta Vakhanselara va Dorobakulu ra Matlosana, eKhuma eka xifundzakulu xa N’walungu-Vupeladyambu. Ku hava ndhawu ya hanyelo ro tano eka xidemokirasi xa hina lexintshwa. Khabinete yi kombela Vukorhokeri bya Maphorisa bya Afrika-           Dzonga ku endla leswi swi lavekaka ku khoma vaendlaswivi va vugevenga lebyi. Vaakatiko lava landzelelaka nawu va Khuma va fanele ku tirhisana na tiejensi ta nsindziso wa nawu ku pfuna ku khoma vaendlaswivi.  Va nga ku pfuna hi vuxokoxoko hi ku tirhisa nomboro ya mahala ya riqingho ra xikalavito ra 086010111.

4.2.  Tanihi maAfrika-Dzonga a hi tekeni xiyimo eka ku sola ku nga landzeleriwi ka nawu emigangeni ya ka hina yo hambanahambana. Xidemokirasi xa hina xi na sisiteme ya milawu leyi nga kona leswaku munhu un’wana na un’wana a hlawula kumbe ku susa muyimeri wa vaaki wihi kumbe wihi handle ka ku endla madzolonga. Hikokwalaho hi dinga ku yima hi milenge hi sirhelela xidemokirasi xa hina lexi kumekeke ku tika.

4.3.  Khabinete yi kombela vaaki ku teka xiyimo ehenhla ka vugevenga byolebyo na ku tihumelerisa na vuxokoxoko byihi kumbe byihi lebyi byi nga ta pfuna valawuri va nsindziso wa nawu hi vulavisisi bya vona. Afrika-Dzonga i xidemokirasi kutani vaendlaswivi va madzolonga, hi xivumbeko xihi kumbe xihi, va fanele ku byarha vutihlamuleri bya switandzhaku swa swiendlo swa vona hi ku langutana na voko ra matimba ra nawu.

B.  Swiboho swa Khabinete

1.  Xiviko xa Nkambisiso wa Malembe ya 25

1.1  Khabinete yi pasise ku humesiwa ka Xiviko xa Nkambisiso wa Malembe ya 25 xa 1994 – 2019. Xiviko lexi xi hlahluva nhluvuko hi mfumo (hi ku tirhisana na vatirhisani va vaaki) eka ku phakela vutiboheleri bya wona bya vutomi byo antswa bya maAfrika-Dzonga hinkwavo.  

1.2.  Nhlahluvo lowu a wu rhangeriwile hi Ndzawulo ya Makunguhatelo, Vulanguteri na Nkambelo (DPME) a yi katsa mikanerisano ku kuma mavonelo na mitwisiso kusuka eka vakhomaxiave vo hambanahambana. Leswi a swi katsa mabindzu, vatirhi, swidyondzeki, mihlangano leyi nga riki ya mfumona tindzawulo ta mfumo to hambanahambana. Mitshamo eka mhaka leyi na yona yi khomiwile, leyi a yi katsa vanhu lava xiximekaka kusuka eka tikokulu ra ka hina.

1.3.  Xiviko lexi xi kombisa tindhawu ta nhluvuko to tanihi mfikelelo wa vanhu hinkwavo wa dyondzo ya masungulo; ndlandlamukiso wa dyondzo ya le henhla, mfikelelo wa vukorhokeri bya rihanyu bya mahala eka sekitara ya mfumo na nsimeko wa muholo wa vaaki. Xi tlhela xi kombisa mitlhontlho yo talanyana, leyi yi kavanyetaka angulo wa hina wo ringanela eka mpfumaleko wa mitirho, ku herisiwa ka vusweti na nkandzingano. Xikulukumba eka mitlhontlho leyi i ku hluleka ka hina ku ololoxa rihlanguti leri nga na xivumbeko ra ikhonomi ya tiko.  

1.4.  Khabinete yi tlhele yi pasisa leswaku tindzawulo ta rixaka to hambanahambana na swifundzakulu va humesa mikambisiso ya malembe ya 25 leyi koxometaka ya vona hambanahambana na vona.

1.5.  Phuresidente Cyril Ramaphosa u ta simeka ximfumo Nkambisiso wa Malembe ya 25 wa Afrika-Dzonga wa 1994 – 2019 hi nkarhi lowu faneleke.

2.  Xiviko xa tiko xa Swikongomelokulu swa Nhluvukiso lowu Yisekaka Emahlweni  (SDG) xa 2019

2..1  Khabinete yi pasise Xiviko xa tiko xa Swikongomelokulu swa Nhluvukiso lowu Yisekaka Emahlweni  (SDG) xa 2019 xo ya eka Vun’we bya Tinxaka (UN). Xiviko lexi xi ta fikisiwa eka Samiti ya SDG hi nkarhi wa Nhlengeletano ya Swirho Hinkwaswo ya Vun’we bya Tinxaka (UN) ya vu74 hi Ndzati 2019.

2.2.  Xiviko lexi i mbuyelo wa vutekaxiave byo angarhela bya tindzawulo ta sekitara, StatsSA, swidyondzeki na mihlangano ya vaaki lava nga na ku tsakela kun’we. Xi nyika nhluvuko eka tiko eka nsimeko wa swikongomelokulu swa SDG, leswi fambelanisiweke na NDP ya hina. Endzhaku ka loko xiviko xa tiko xi fikisiwile eka UN, xi ta fikeleriwa hi vaaki hi ku tirhisa webusayiti ya Vun’we bya Tinxaka.

2.3.  Afrika-Dzonga yi tama ya ha tibohile eka ku hoxa xandla eka ajenda ya 2030 ya matiko ya misava eka nhluvukiso lowu yisekaka emahlweni wa misava. TiSDG ti vumba 17 wa swikongomelokulu na 169 wa mipakaniso ku landzelerisa timhaka to hambanahambana swinene kusuka eka dyondzo, vusweti kufika eka timhaka ta mbangu, ku kula ka ikhonomi na ku hambana ka rimbewu emisaveni.

3.  Phurotokholo ya Cartagena eka Vuhlayiseki bya leswi Hanyaka

3.1.  Khabinete yi pasise Xiviko xa Rixaka xa Vumune xa Afrika-Dzonga eka nsimeko wa Phurotokholo ya Cartagena eka Vuhlayiseki bya leswi Hanyaka.  Xiviko lexi xi ta rhumeriwa eka Hofisi ya Vamatsalani ya Ntwanano eka ku Hambana ka Swivumbeko leswi Hanyaka hi kwalomu ka 1 Nhlangula 2019.

3.2.  Phurotokholo ya Cartagena yi fuma mafambafambelo ya swivumbeko leswi cinciwekenyana leswi hanyaka, leswi tivekaka tanihi Swivumbeko leswi Cinciwekenyana swa Swilawularimbewu (tiGMO), endzeni ka tiko na kuya eka matiko man’wana.  

3.3.  Afrika-Dzonga yi landzelela hi vutalo milulamiselo ya Phurotokholo ya Cartagena. Rimba ro lawuli ra vuhlayiseki bya swihanyi ra tiko ri lawuli swimakiwa swa GMO leswi nghenaka kumbe leswi humaka. Afrika-Dzonga yi tlhela yi hoxa xandla eka vuleteri bya vatirhisi hinkwavo va tiGMO etikweni na le ka matikoakelana.

4.  Rimba ra Nsimeko wa Xindzhuti xa Nkululo (SDIF)

4.1.  Khabinete yi pasise Rimba ra Nsimeko wa Xindzhuti xa Nkululo leri pfuxetiweke.  Nsimeko wa rimba leri wu humelerisa mfanelo ya vumbiwa ku kuma xindzhuti na mfanelo ya ku kuma vutomi eka vavasati na vanhwanyana vo huma eka mindyangu leyi nga swela.   

4.2  SDIF yi letela hi maxavelo ya swimakiwa swa nkululo; maendlelo ya vuhangalasi ya mathawula ya nkululo; ku herisiwa ka thyaka ra nkululo na rimba ra nhlangano ku angamela vuhangalasi. Yi tlhela yi nyika vuleteri na malawulelo ya rihanyu eka vavuyeriwa va swimakiwa swa nkululo.

4.3.  Hi ku tirhisa endlelo ra Vutamelankwama bya Rixaka, mpimanyeto wu nyikiwile wa lembeximali leri na le ka malembe ya le handlenyana. Mpimo wa ziro wa swimakiwa swa nkululo wu tlhele wu humelerisiwa hi 1 Dzivamisoko 2019.

5.  Mabindzu

5.1.  Khabinete yi kume xiviko hi mbuyelo wa mikanerisano na UK hi ntwanano wa ku lawula mabindzu eka xiyimo laha UK yi humaka eka Yuniyoni ya Yuropa (EU), h.l. Brexit.

5.2.  UK i mutirhisani wo bindzurisa lonkulu wa vumune wa Afrika-Dzonga, yi ri na R142 wa tibiliyoni eka mabindzu ya le xikarhi ka matiko mambirhi exikarhi ka matiko lamambirhi hi 2018.

5.3.  Khabinete yi lemuke leswaku ntwanano lowu ringanyetiwaka wu vuyelerise swipimelo leswi eka nkarhi wa sweswi swi tirhaka eka mabindzu ya le xikarhi ka matiko mambirhi, swi hlamuseriwile eka Ntwanano wa Xinakulobye wa Ikhonomi (EPA) wa Yuniyoni ya Yuropa na tsevu wa matiko ya SADC. Wu ta va hi muxaka wa Ntwanano wa Xinakulobye xa Ikhonomi exikarhi ka UK na Afrika-Dzonga, Namibia, Botswana, Lesotho, Eswatini na Mozambique. Wu ta humelerisiwa eka xiyimo laha UK yi humaka eka EU ku ri hava ntwanano wo huma wo ringanela.

5.4.  Endzhaku ka ku langutisisiwa ka xiviko lexi, Khabinete yi pasise Ntwanano wa Xinakulobye wa Ikhonomi lowuntshwa. EPA leyintshwa yi ta hlayisa endlelo ra nxavo wo ya hi ntsakelo, mipimo, mipimo ya rihanyu na vuhlayiseki na swipimelokulu swin’wana na ku tiyisisa leswaku mabindzu ya Afrika-Dzonga na UK ya ya emahlweni ku ri hava nkavanyeto. Leswi swi ta sirhelela ntsakelo wa rixaka wa Afrika-Dzonga.

5.5.  Khabinete yi pasise ntwanano lowu ringanyetiwaka, na leswaku xikan’wekan’we loko mavandla ya sayinile ntwanano lowu wu ta rhumeriwa ePalamende ku ya amukeriwa.

6.  Dizayini ya swingwece ya Khamphani yo Endla Swingwece ya Afrika-DzongaZ

6.1.  Khabinete yi pasise tidizayini ta swingwece swa Khamphani yo Endla Swingwece ya Afrika-Dzonga swa ntlhandlamano wa swingwece swa vahlengeleti swo tsundzuka swa 2010 leti landzelaka - Rhandi ya Kruger ya silivhere yo rhetela ya R2 (2oz.) ya 2020; na Natura ya silivhere  yo rhetela ya R25 R25 (1oz.) ya R25. Nkongomelo wa mitlhandlamano ya swingwece leswi “Ku pfuka ka dayinosoro - Archosauria.  Xitiviso xi ta gazetiwa ku humelerisa swingwece leswo tsundzuka.

C.  Swiendleko leswi Taka

1.  N’hweti ya Vutleketli

1.1.  Khabinete yi pasise Kungu ra Matirhelo ra N’hweti ya Vutleketli ya  Nhlangula ya 2019 na Pfhumba ra 265 wa masiku ehansi ka nkongomelo: “Hi ri swin’we a hi Yiseni Emahlweni Nkhinkhi wa Mphakelo wa Vukorhokeri na ku Kurisa Ikhonomi”. Vuhlayiseki bya le magondzweni ya ka hina byi pfumelela mbulavurisano wa 365 wa masiku na vulemukisi lebyi yaka emahlweni bya vatirhisi va magondzo hinkwavo; havumbirhi bya vachayeri na vakhandziyi.

1.2.  Pfhumba leri ri ta tlhela ri kombisa miphalalo ya mfumo ku antswisa sisiteme ya vutleketli ya mfumo, vuvekisi bya swimakiwakulu lebyi kunguhatiweke na vutihlamuleri bya vaaki ku sirhelela swimakiwakulu swa vaaki.

D.  Swihungwana

1.  Michavelelo

Khabinete yi rhumela michavelelo eka:
1.1.  Vandyangu na vanghana va Xandla xa Holobye wa Swicelwa, Mnn Bavelile Hlongwa, loyi a lahlekeriweke hi vutomi byakwe hindlela yo hlomula mbilu enghozini ya xipandzamananga xikan’we na mindyangu ya mune wa vanhu lava va loveke endhawini leyi loko va ri karhi va ringeta ku pfuna vakhandziyi lava va khumbekeke eka mhangu yin’wana.

1.2.  Vanhu na mfumo wa Rhiphabuliki ya Zimbabwe endzhaku ka ku hundza emisaveni ka khale ka Phuresidente Robert Gabriel Mugabe. Ehansi ka vurhangeri bya Phuresidente Mugabe, nyimpi leyi yeke emahlweni na ku va ya xitiyanhlana ya Zimbabwe ehenhla ka mfumo wa xikoloni yi hlohlotele nyimpi ya hina ehenhla ka mpfumo wa xihlawuhlawu naswona yi hi nyike ntshembo leswaku Afrika-Dzonga na yona yi ta tshunxeka.

1.3.  Vandyangu na vanghana va khale ka mutlangi wa le matlhelo wa rhagabi wa Springbok Chester Mornay Williams loyi a kumeke ndhuma ya le rixakeni na le matikweni ya misava hi vuhoxaxandla bya yena eka ku hlula ka Afrika-Dzonga eka Khapi ya Misava ya Rhagabi ya 1995 leyi nga ya nkoka eka matimu. Miringeto ya yena eka rivaleni ra mitlangu yi tlakuse minavelo na milorho ya tinxaka ta vanhu lavantshwa. Phuresidente Cyril Ramapahosa u xixime sirha nhenha ya rhagabi, hi xitiviso xa Nkhetekanyo wa Nkosi wa Ximfumo wa Xifundzakulu wo Hlawuleka wa 2.

1.4.  Vandyangu na vanghana va sirha khale ka mukhotsiwa wa Robben Island na nghwazi ya Kapa-Vupeladyambu Vincent Diba. Phuresidente Ramaphosa u tivise Nkosi wa Xifundzakulu wo Hlawuleka (Nkhetekanyo wa 2), lowu katsaka swiphemu swa ximfumo leswi nyikiwaka hi Vukorhokeri bya Maphorisa bya Afrika-Dzonga.

1.5.  Vandyangu na vanghana va mugingiriki wo lwisana na xihlawuhlawu Adelaine Hain – mana wa n’watipolitikinkulu wa Britain Lord Hain – loyi a hundzeke emisaveni a ri na malembe ya 92. Adelaine Hain u endle mfungho wa yena eka ku ala xihlawuhlawu na ku pfuneta miganga leyi tshikeleriweke – vutiboheleri lebyi byi endleke leswaku Mfumo wa Xihlawuhlawu wu n’wi yirisa yena na loyi a nga vuya a va nuna wakwe, Walter, va nga si sindzisiwa ku balekela evuchavelahwahwa eUnited Kingdom.

2.  Vuhoyozeri

2.1.  Khabinete yi tikatsa na rixaka na Afrika eka ku hoyozela nakambe Khwayere ya Vantshwa ya Ndlovu, eka ku va yi fikelerile makumu eka mphikizano wa Amerika yi na Talenta. Khwayere leyi a yi ri eku endleni ka rixaka na tikokulu swi tinyungubyisa eka mphikizano lowu hinkwawo.

2.2.  Oratilwe AJ Hlongwane loyi a tivekaka kahle tanihi DJ Arch Jnr loyi a wineke Afrika-Dzonga yi na Talenta  hi 2015 loko a ri na malembe manharhu. Tirhekodo ta Misava ta Guinness ti n’wi vurile ximfumo tanihi DJ lontsongotsongo wa misava hi 2017. U rhambiwile ku ta tlanga ematikweni yo talanyana naswona u hahisela mujeko wa Afrika-Dzonga ehenhla hi mitlangelo ya yena lamo hlamarisa eka nkombiso wa Britain yi na Talenta: Tinghwazi. Hi n’wi navelela hinkwaswo leswinene.

Swivutiso: Mnn Phumla Williams –Mulawuri-Jenerali wo Khomela (GCIS)
Selifoni: 083 501 0139