A. Xiyimo xa khabinete eka timhakakulu

1. Hangalaso wa swisawutisi swa Vuvabyi bya Khoronavhayirasi (COVID-19)

1.1. Nongonoko wa hangalaso wa nsawutiso wa rixaka wa Afrika-Dzonga wu khomile rivilo hi vutalo naswona sekitara ya rihanyo (ya mfumo na leyi nga riki ya mfumo) yi sawutisa miliyoni yin'we ya vanhu hi masiku manharhu. Kutafika sweswi, kutlula nhungu wa timiliyoni ta vanhu va Afrika-Dzonga yi sawutisiwile. Eka rivilo ra nkarhi wa sweswi, Phuresidente u fanele ku tivisa kungari khale siku leri pakanisiweke leri pfuxetiweke leswaku tiko ri fikelela nsawuto wa rixaka.

1.2. Khabinete yi ya emahlweni yi kombela vanhu va Afrika-Dzonga ku sawutisiwa, tanihileswi swi tshamaka swi ri xitlhavana xo tirha swinene xa hina eka ku lwisana na COVID-19. Vanhu sweswi va nga ya eka ndhawu ya nsawutiso yihi kumbe yihi na mapasi ya vona, hambiloko va nga kombelanga nkarhi wa ku ya, ku ya tsarisiwa na ku sawutisiwa.

1.3. Khabinete yi amukele mfikiso wa 5.6 wa swisawutisi swa Pfizer vhiki leri yi nyikeriwile hi United States of America, leswi swi nga ta tiyisisa leswaku ku va na mphakelo wo ringanela wa swisawutisi ku tiyisa nongonoko wa hina wa hangalaso wa nsawutiso. 

1.4. Siku ra vu1 Ndzati 2021, vanhu va le xikarhi ka vukhale bya 18 na 34 va ta fikelela nsawutiso.

1.5. Khabinete hi lemuke ku ehla ko tivikana eka timhangu ta ntluletavuvabyi tintshwa eAfrika-Dzonga endzhakukaloko tiko ri hundzile swa ximfumo maninginingi ya gandlati ra vunharhu. Hambiswiritano, mune wa swifundzakulu – Kapa-Vupeladyambu (hambileswi ya ha ku tivisaka maninginingi), Kapa-N'walungu, N'walungu-Vupeladyambu na Free State – a swi ri eku rhekodeni ka mitlakuko eka mipimo ya mitluletavuvabyi yintshwa ya siku na siku. 

1.6. Khabinete yi tshikelele xikombelo xa yona eka vanhu hinkwavo eAfrika-Dzonga ku ya emahlweni yi landzelela milawu ya nsivelo wa ku Ambala Swipfalaxikandza, ku Hlamba, ku Hlayisa ku Siyiwa ka Mpfhuka wa 1.5 wa mitara na ku papalata tinhlengeletano letikulu. 

2. Ku pfula ka swikolo  

2.1. Khabinete yi amukele ku pfula ka kahle ka swikolo, ngopfungopfu ku vuyela ka vadyondzi va phurayimari hinkwavo eka titlilasi ta siku na siku. Khabinete yi hlohlotele swikolo hinkwaswo ku ya emahlweni swi tirha endzeni ka milawu ya rihanyo ya COVID-19 leyi tumbuluxiweke. 

2.2. Xiboho xa ku vuyela ka vadyondzi va phurayimari hinkwavo eka titlilasi ta siku na siku xi tekiwile endzhaku ka tekela enhlokweni ku vuyerisa n'wana naswona xi ta pfuna ku vuyisa nkarhi wo dyondza lowu wu lahlekeke hi nkarhi wa mpfalelo wa rixaka wo hetiseka.

3. Ntwanano wa miholo ya Vatirhelamfumo

3.1. Khabinete yi khense vatirhelamfumo na lava va khumbekaka eka mikanerisano ya miholo eka ku veka rixaka ra ka hina na vanhu va rona emahlweni, endzhaku ka ku sayiniwa loku ka ha ku vaka kona ka ntwanano wa nhlanganelo eka miengetelo ya miholo eka Vukorhokeri bya Mfumo.

3.2. Khabinete ya tsaka leswaku mavandla hinkwawo ya kombe vurhangeri bya nhlanganelo na vutiyimiseri byo tiya ku kuma xitshunxo lexi xi vuyerisaka vatirhelamfumo na vaakatiko, naswona yi kombela munhu un'wana na un'wana ku ya emahlweni hi moya wo fana wa xinakulobye na vurhandzatiko.

4. Mpfuxeto eka xiyimo xa nsirhelelo 

4.1. Khabinete yi amukele matshalatshala ya nsindziso wa nawu eka ku vuyisa hi ku hatlisa ntshamiseko eka swifundzakulu swa KwaZulu-Natal na Gauteng. 

4.2. Khabinete yi tlhele yi hoyozela tiejensi ta nsindziso wa nawu eka ndzima leyi ti nga eku yi khatseni eka ku tisa eka vululami lava nga na vutihlamuleri bya nhlohlotelo wa madzolonga naswona hi tsakela ku tiyisisa eka vanhu va Afrika-Dzonga leswaku a ku na xiphemu lexi nga ta ka xi nga lavisisiwi ku tisa eka vululami lava nga na vutihlamuleri bya mikatshamiseko leyi veke kona eka swifundzakulu leswimbirhi.

4.3. Kutafika sweswi, vaehleketeleriwa vo hlayanyana va khomiwile naswona va vonakarile eka tikhoto to hambanahambana hikwalaho ka nhlohlotelo wa madzolonga ya vaaki naswona tiejensi na Vulawuri bya Vuchuchisi bya Rixaka byi langutanile na ku tiyisisa leswaku ku na vutengisi lebyi fambaka kahle. 

4.4. Khabinete yi lemuke leswaku nhlayo ya mafu hikwalaho ka madzolonga lama yi pfuxetiwile kufika eka 354, laha tinhlayo ta mafu lama vikiweke lama fambelanisiweke na mikantshamiseko leyi eGauteng yi tshameke yi nga cinci eka 79 na 275 eKZN tanihileswi a swi ri xiswona tolo, 04 Mhawuri 2021.

4.5. Eka tinhlayo ta mafu lama vikiweke eKZN, eThekwini Metro ti endla nhlayo ya le henhla eka 122. Eka mafu lama vikiweke eThekwini, 36 ya vikiwile ePhoenix (29 wa vudlayi na 7 wa vulavisisi bya swivangelo swa rifu, naswona kutafika sweswi, 22 wa vaehleketeleriwa va khomeriwile vudlayi ePhoenix naswona va vonakarile ekhoto. 

4.6. Khabinete yi hlohlotela miganga eKZN ku tirhisana na ku seketela matshalatshala ya mfumo ku tirhana na ku tshwukiselana mahlo ko ya hi nghohe na swivulavula leswi swi xungetaka ku tsanisa mikhuvanene ya vatatana lava nga sungula Afrika-Dzonga ya xidemokirasi, leyi nga yiki hi nghohe na ku va yo ringana lava va nyikeleke ntshunxeko na vutomi bya vona hikwalaho ka yona. 

5. Ku aka ikhonomi hi vutshwa

5.1. Khabinete yi amukele R36 wa tibiliyoni eka nseketelo wa mphalalo wa ikhonomi kusuka eka mfumo tanihi xikatsa xavumbirhi xa mpako wa miphalalo ku endla tiko ri kota ku hlakarhela eka nkhumbo wa ntungukulu wa COVID-19 na lowu wu nyanyisiweke hi mikantshamiseko na ku onheteriwa ka miako ya mabindzu leswi swi endlekeke eKwaZulu-Natal, Gauteng na swiphemu swin'wana swa Mpumalanga (hambileswi swi veke hi xikalo xa le hansi swinene). 

5.2. Vunyingi bya mphalalo lowu i bya Mphalalo wa Vanhu wa Malimpfuneto ya Ntshikelelo ya R350 ku hunguta vusweti na ndlala exikarhi ka lava sweleke erixakeni na mipako ya nseketelo ya vatirhi na mabindzu. Mfumo wu ya emahlweni ku lava mpako wa nseketelo wo engetela ku tiyisisa leswaku ku va na nhlakarhelo wa ikhonomi wo hatlisa hi ku fambisana na Kungu ro Aka hi Vuntshwa na Nhlakarhelo wa Ikhonomi.

5.3. Xintirhwana xa ku aka ikhonomi hi vuntshwa xi le mavokweni ya vanhu va Afrika-Dzonga hinkwavo. Khabinete yi kombele muakatiko un'wana na un'wana na sekitara leyi nga riki ya mfumo ku tikatsa eka matshalatshala ya hina ya rixaka ku aka hi vuntshwa swin'we, ku antswa na hi ku hatlisa ku kuma Afrika-Dzonga leyi humelelaka, yo ringana na ku va yo antswa. 

6. Eneji 

6.1. Khabinete yi amukele ku hetiwa ka Xitichi xa Gezi xa Medupi hi tsevu wa tiyuniti hinkwato hi vutalo eka giridi. Leswi swi ta pfuna swinene eka ku hunguta ntshikelelo eka giridi naswona mfumo wu tshama wa ha kongomisile eka ku tiyisisa nsirhelelo wa eneji. 

6.2. Khabinete yi navela ku hoyozela Mnn Zandi Shange, Mulawuri wa Tiphurojeke wa Xitichi xa Gezi xa Medupi eka ku tisa pulanti leya gezi leyikulu ku va yi tirha hi vutalo. Tanihilaha matimu ya vuinjhiniyara bya vuaki byi tsariweke hakona, vavasati va tiko ra ka hina va ta yimeriwa hi vutalo hi Mnn Shange tanihi wansati wa Afrika wo sungula ku humelerisa phurojeke ya vukulu lebyi.

6.3. Mfumo wu hlohloterile havumbirhi bya vufambisi na vatirhi va ESKOM ku kondzelela kufika emakumu na ku humelerisa switichi swa gezi leswi nga sala ku katsa na tieneji leti vuyelerisekaka.

7. Xiyimo xa Muxiyaxiyi xa Israel eka Khomixini ya Yuniyoni ya Afrika (AU) (AUC)

7.1. Khabinete yi kaneta swinene xiboho lexi nga riki lexinene na ku va xi tekiwile hi nhlangano wu ri woxe hi Mutshama wa AUC ku nyika Israel xiyimo xa muxiyaxiyi eka AU. AU i muyimeri wa le nawini wa matiko lama nga swirho swa Afrika hinkwawo lama ku faneleke ku kanerisaniwa na wona hi mayelana na swiboho swo tano. 

7.2. AU yi angarhela ku navela ka vanhu va Afrika hinkwavo naswona yi rhwala mfungho wa ntshembo eka vurhangeri bya yona eka vanhu va Afrika. Hikokwalaho, ku fanele ku ringetiwa ku teka swiboho leswi swi nga riki na ntlimbo eka misinya ya Chatara ya AU.

7.3. Ku tekiwa ka ndhawu loku yaka emahlweni ya Palestine hi Israel swi tshama swi ri leswi nga riki leswinene na ku khomisa tingana, naswona swi tekela timfanelo ta ximunhu ta vanhu va Palestine. Xiboho lexi tekiweke hi nhlangano wu ri woxe xi landzela mihlaselo leyi nga riki leyinene leya ha ku vaka kona ehenhla ka vanhu va Palestine hi vanhu Israel eYerusalema-Vuxa na le Gaza.

7.4. Khabinete yi kombela AU ku langutisisa xiboho xa yona lexi yi xi tekeke yi ri yoxe ku nyika Israel xiyimo xa muxiyaxiyi eka AU.  Yi tshama ya tibohile hi ndlela leyi nga erivaleni eka matshalatshala lama kongomisiweke eka ku pfuxeta phurosese ya xipolitiki leyi yi nga ta yisa eka ku tumbuluxiwa ka tiko ra Palestine leri tirhaka kahle, leri kumekaka tlhelo hi tlhelo eka ku rhula na Israel. 

B. Swiboho swa khabinete

1. Ku Tsundzukiwa ka N'hweti ya Vavasati 

1.1. Khabinete yi pasise nkongomelo na migingiriko ya ku tsundzukiwa ka N'hweti ya Vavasati ya nan'waka, leyi yi xiximaka kutlula 20 000 wa vavasati lava va macheke ku ya eUnion Buildings ePitori hi siku ra 9 Mhawuri 1956 eka ku nkombisakuvilela ehenhla ka ku ndlandlamukisiwa ka Milawu ya Mapasi ku katsa vavasati. 

1.2. Swiendleko swa nan'waka swi ta tlangeriwa ehansi ka nkongomelo: “Lembe ra Charlotte Maxeke: Ku Humelerisa Timfanelo ta Vavasati”. Nkongomelo lowu wu fambelanisiwa na ku tlangeriwa ko leha lembe hinkwaro ka anivhesari ya vu150 ya nhenhakazi ya Nyimpi Charlotte Mannya Maxeke. 

1.3. Swiendlo swa xitiyanhlana swa vavasati lava swi hi khutaza ku aka hi vuntshwa rixaka hina ku va lero tiya swinene endzhaku ka madzolonga lama ha ku vaka kona eKwaZulu-Natal na Gauteng, na kusuka eka nkhumbo wa swa vanhu na swa ikhonomi na swa rihanyo wa COVID-19. Timhangu leti ti hi kombile leswaku loko hi yima swin'we tanihi rixaka leri rhandzaka ku rhula na ku va ro landzelela nawu, hi nga kota ku hlula ntlhontlho wihi kumbe wihi lowu wu hi khumbaka.

1.4. Loko rixaka ra ka hina ri khatsile ndzima yo tivikana eka ku kuma timfanelo ta vavasati, swidingo swo tala swi fanele ku endliwa ku tiyisa ndzingano na ku lwisana na ndzhukano wa madzolonga yo ya hi rimbewu na nxaniso wa vavasati erixakeni. 

1.5. Khabinete yi kombele tisekitara hinkwato ta rixaka ku endla tipholisi ta hina hi mayelana na ndzingano wa rimbewu ti va xiviri lexi hanyiwaka na ku teka xiyimo ehenhla ka madzolonga ehenhla ka vavasati hi ku mangalela vaonhi eka xitichi xa maphorisa xa le kusuhi.

2. Xiviko xa Vulavisisi bya Komiti ya le Xikarhi ka Tindzawulo (IMC) hi mayelana na Xikimi xa Mpfuneto wa swa Timali wa Swichudeni xa Rixaka (NSFAS) 

2.1. Khabinete yi pasise ku humesiwa ka xiviko xa Vulavisisi bya IMC eka NSFAS. Komiti leyi yi thoriwile hi Mudyaxihi 2020 ku langutisisa tiphurosese ta mabindzu, tisisiteme na vuswikoti bya NSFAS ku humelerisa xilerisoximfumo xa yona. 

2.2. Vulavisisi byi kongomise eka swivangelokulu swa swiphiqo leswi NSFAS yi hlanganaka na nsimeko wa xikimi xa basari lexintshwa kusukela hi 2018. Vulavisisi lebyi byi nyike swibumabumelo swa nkoka eka ku antswisa matirhelo ya NSFAS.  

2.3. Khabinete yi khense leswaku swin'wana swa swibumabumelo leswi se swi simekiwile. Xiviko lexi xi nga fikeleriwa hi ku tirhisa webusayiti ya Ndzawulo ya Dyondzo ya le Henhla na Vuleteri: www.dhet.gov.za.

3. Kungu ra Swimakiwakulu ra Rixaka (NIP) ra 2050

3.1. Khabinete yi pasise nkandziyiso wa NIP xa 2050 leswaku vaaki va nyika mavonelo. Kungu leri ri lawula pfhumba ra vuvekisi bya swimakiwakulu ra tiko, leri ri tlhelaka ri hlanganisa tiikhonomi ta Afrika hi ku tirhisa tin'wana ta tiphurojeke ta rona ta xifundza.

3.2. Hi ku engetela eka ku lawula ku kula ka ikhonomi, ri ta tlhela ri tirhana na ndzhaka ya nkavululami wa tindhawu wa mfumo wa xihlawuhlawu. Ri simekiwile eka vutekaxiave bya mfumo, mabindzu, mavandla lama nga ehansi ka vun'wini bya mfumo na vaaki lava nga na ku tsakela kun'we. 

3.3. Tisekitara ta rona ta swirhangana ti katsa eneji, vutleketli bya tinhundzu, mati na vuhlanganisi bya xidijitali. NIP ya 2050 yi ta gazetiwa leswaku vaaki va nyika mavonelo. 

4. Ku katsiwa ka Ejensi ya Timali ya Mabindzu Lamatsongo (SEFA) na Ejensi ya Nhluvukiso wa Tibangi leti Tirhisanaka (CBDA) ku va Ejensi ya Nhluvukiso wa Mabindzu Lamatsongo (SEDA) 

4.1. Khabinete yi pasise ku katsiwa ka SEFA na CBDA ku va SEDA. Ku katsanisiwa ka mavandla lama ku ta kotisa nseketelo wa mfumo lowu hlanganisiweke eka mabindzu lamatsongo, lamatsongotsongo na ma le xikarhi xikan'we na mabindzunhlanganelo kusukela hi siku ra 1 Dzivamisoko 2022. 

4.2. Ejensi yin'we leyi ringanyetiwaka yi ta nyika havumbirhi bya nseketelo wa timali na wo ka wu nga ri wa timali. Ku hlengeletiwa ka swipfuno hinkwaswo kun'we, ejensi yi ta va na nhlohlotelo swinene na ku fikelela swifundzatsongo na madorobakulu. 

4.3. Ku hlanganisiwa loku pasisiweke ku ta vanga ntlawahato hi vuntshwa wa SEDA (leyi yi nga ta thyiwa vito hi vuntshwa endzhakunyana) hi ku landza Nawu wa Malawulelo ya Timali ta Mfumo, 1999 (Nawu wa 1 wa 1999) kusuka eka vandla ra Xedulu ya 3A kuya eka vandla ra Xedulu ya 2.

4.4. Khabinete yi pasise engeteriwa ka nkarhi wa Bodo ya SEFA kufika eka siku ra vu31 Nyenyankulu 2022 ku kotisa ku fambelanisiwa eka ku sungula ka ndzulamiselo wo cinca. 

5. Mitolovelo na Mipimo eka matirhelo yo hlayiseka ya vupfhumba hi nkarhi wa COVID-19 na mitungukulu yin'wana 

5.1. Khabinete yi pasise Mitolovelo na Mipimo eka matirhelo yo hlayiseka ya Sekitara ya Vupfhumba hi nkarhi wa COVID-19 na mitungukulu leyi fambelanaka yin'wana. 

5.2. Mitolovelo na mipimo swi nyika magoza ya rihanyo na vuhlayiseki ya mpimohansi yo fana lama ma nga ta tiyisisa leswaku ku na mfanano eka sekitara ya vupfhumba hinkwayo. Swi ta angarhela vukorhokeri byo tanihi vurhurhelo, swakudya, tioparetara ta mapfhumba, tikhasino, micato na migingiriko leyi fambelanaka yin'wana. 

5.3. Sweswi hi le ka ndzingano na timakete ta matiko ya misava naswona swi ta kotisa sekitara leyi ku pfula hi vutalo eka lava fikaka va vapfhumba va matiko ya misava.

6. Khomferense ya Rixaka hi mayelana na Ndzhurho na Vuendlamadoroba eAfrika-Dzonga

6.1. Khabinete yi amukele Khomferense ya Rixaka hi mayelana na Ndzhurho na Vuendlamadoroba eAfrika-Dzonga leyi khomiweke emoyeni kusuka 26 kufika 30 Mawuwana 2021. Ndzhurho na vuendlamadoroba ya vile xiphemu xa swirhangana swa Pholisi ya Rixaka swa mune ya Afrika-Dzonga kusukela hi 2015.

6.2. Khomferense leyi yi teke xitoko xa data, vutivi na vuxokoxoko leswi nga kona hi mayelana na maendlekelo ya ndzhurho na vuendlamadoroba etikweni. Vukorhokeri byolebyo byi tirha tanihi tshaku ra vumbhoni eka nhluvukiso wa tipholisi na minongonoko, ku katsa nkunguhato eka swiyenge hinkwaswo swa mfumo.

6.3. Khomferense leyi yi kondleteriwile hi ku tirhisana na tindzawulo ta mfumo leti fambelanaka, muganga wa ndzavisiso na vaaki lava nga na ku tsakela kun'we. Khomferense leyi yi hetelele eka ku tumbuluxiwa ka Foramu ya Data na Ndzavisiso swa Ndzhurho na Vuendlamadoroba ku tirha tanihi xipfuno xa vutivi ku seketela ntirho wa ndzhurho na vuendlamadoroba.  

7. Nhlawulo wa Afrika-Dzonga tanihi Nhlangano wa Vuhahisi bya Vaaki wa Matiko ya Misava (ICAO) lowu hlawuriweke tanihi Senthara ya Maxelo ya Xibakabaka ya Xifundza

7.1. Khabinete yi pasise na ku amukeriwa ka ku thoriwa ka Afrika-Dzonga tanihi Senthara ya Maxelo ya Xibakabaka ya Xifundza ya ICAO. Leswi swi tivisiwile endzhakukaloko Afrika-Dzonga yi kume mivuyelo ya oditi ya kahle swinene kusuka eka ICAO. 

7.2. Hi ku tirhisa Ejensi ya Xibakabaka ya Rixaka ya Afrika-Dzonga, Afrika-Dzonga yi thoriwile ku nyika vuxokoxoko bya maxelo ya le xibakabakeni lebyi sweswi byi nga mpimo lowu amukeriweke hi ICAO eka swilaveko swa vuhahisi hinkwabyo. 

7.3. Afrika-Dzonga yi nyikiwile malembe manharhu ku antswisa vuswikoti bya yona lebyo tsongahala bya nkarhi wa sweswi ku fikelela swilaveko swa ICAO. Swilaveko leswi swi lava mitirho ya 24 wa tiawara/nkombo wa masiku na xipano lexi tumbuluxiweke xa vavhumbi lava leteriweke na valavisisi va xibakabaka va vativinkulu. Yi tlhele yi nyikiwa mpfumelelo wa ku tirhisa na Khonsotiyamu ya Yuropa hi ku Angarhela eka Vukorhokeri bya Vatirhisi va Maxelo ya Xibakabaka xa Vuhahisi.

7.4. Ku thoriwa loku ku nyika Afrika-Dzonga xivandlanene xa ku kurisa sekitara ya yona ya swa sayense na ya thekinoloji ya vuinjhiniyara na ya maendlelo lamantshwa, naswona ku veka tiko emepeni tanihi mutlangi wa misava hinkwayo eka sayense ya swa xibakabaka.

8. Ntwanano wa Ntirhisano wa Xifundza wa Afrika eka Vulavisisi, Nhluvukiso na Vuleteri leswi fambelanaka na Sayense ya swa Nyutliliya na Thekinoloji (AFRA)

8.1. Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ePalamende ntwanano lowu pfuxetiweke (AFRA) ku ringana ntlhanu wa malembe man'wana. AFRA i ntwanano wa le xikarhi ka mifumo lowu tumbuluxiweke hi matiko lama nga swirho ya Afrika ku tiyisa ku yisa emahlweni na ku kurisa vuhoxaxandla bya sayense ya swa nyutliliya na thekinoloji eka nhluvukiso wa swa vanhu na swa ikhonomi eka tikokulu ra Afrika.

8.2. Afrika-Dzonga yi vile xirho xo gingirika xa AFRA naswona yi hoxa xandla eka matiko lama nga swirho ku kondletela swikongomelo swa ntwanano eka tikokulu ra Afrika. 

9. Pholisi ya Vunjoveri bya swa Nhova bya le Matini yo Tenga ya Rixaka (ya le Ndzeni ka Tiko) 

9.1. Khabinete yi pasise Pholisi ya Vunjoveri bya swa Nhova bya le Matini yo Tenga ya Rixaka (ya le Ndzeni ka Tiko) leswaku yi simekiwa Pholisi leyi yi nyika endlelo ro lawula leri nga tlangisiki swipfuno eka sekitara ya vunjoveri bya le ndzeni ka tiko. Yi tlhela yi endla yi va ya ximfumo migingiriko leyi eka nkarhi wa sweswi yi nga riki ya ximfumo na ku va leyi nga tekeriwiki enhlokweni ya vunjoveri bya mpimo lowutsongo. 

9.2. Pholisi leyi, exikarhi ka swin'wana, yi lulamisela ku tumbuluxiwa ka mihlangano ya mafumelo ya vunjoveri bya nhluvukiso; nseketelo eka mikhulukelano ya nkoka ya vunjoveri bya le ndzeni ka tiko leyi kulaka; malawulelo ya vunjoveri bya le ndzeni ka tiko lebyi yisekaka emahlweni naswona yi tirhana na swiphiqo swa ndzingano na ncinco exikarhi ka sekitara leyi.

10. Khalendara leyi rhangaka yi humesiwa leyi ringanyetiwaka ku va yi kandziyisiwa eka tinhlayonhlayo ta vugevenga eka lembeximali ra 2021/22

10.1. Khabinete yi pasise khalendara leyi rhangaka yi humesiwa leyi ringanyetiwaka ku va yi kandziyisiwa eka tinhlayonhlayo ta vugevenga ta kotara na kotara eka lembeximali ra 2021/22 Tinhlayonhlayo ta vugevenga ta khalendara leyi rhangaka yi humesiwa leyi ringanyetiwaka i ka Mhawuri 2021 eka kotara ya n'we na Hukuri 2021 eka kotara ya mbirhi. Tinhlayonhlayo ta vugevenga ta kotara ya nharhu na kotara ya mune ti ta humesiwa hi Nyenyanyana na Mudyaxihi 2022 hi ku landzelelana. 

C. Milawumbisi 

1. Nawu wo Hundzuluxa wa Vanhu Lavakulu wa 2021

1.1. Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ka Nawumbisi wo Hundzuluxa wa Vanhu Lavakulu wa 2021 leswaku wu andlariwa ePalamende. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Nawu wa Vanhu Lavakulu, 2006 (Nawu wa 13 wa 2006), wa nkarhi wa sweswi. 

1.2. Mihundzuluxo leyi yi ringeta ku tiyisa magoza lama ya sirhelelaka vanhu lavakulu. Wu antswisa vukorhokeri lebyi nyikiwaka vanhu lavakulu byo tanihi nseketelo wa vanhu, rihanyo, nhlayiso lowu kumekaka emigangeni na le ka tindhawu ta vutshamo.  

1.3. Nawumbisi lowu ringanyetiwaka wu tivisa vuvekatihlo na nkambelo wa vukorhokeri lebyi nyikiwaka vanhu lavakulu. Wu tlhela wu lulamisela ku susiwa ka vanhu lavakulu lava nga na vutsoniwa eka mbangu lowu nga na ku tshwukiselana mahlo kumbe lowu nga riki na rihanyo lerinene ku ri hava ku kuma Xileriso xa Khoto.

2. Nawumbisimpfapfarhutwa wo Hundzuluxa wa Mihlangano leyi nga Bindzurisiki (NPO) wa 2021 

2.1. Khabinete yi pasise nkandziyiso wa Nawumbisimpfapfarhutwa wo Hundzuluxa wa NPO leswaku vaaki va nyika mavonelo. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Nawu wa NPO, 1997 (Nawu wa 71 wa 1997), wa nkarhi wa sweswi. Nawu lowu a wu endleriwile ku tumbuluxa mbangu lowu kotisaka lowu eka wona tiNPO ti nga ta vumbiwa na ku tirha hi ndlela ya kahle swinene. Hi ku famba ka nkarhi mavangwa ya kumekile, ngopfungopfu eka tiNPO letitsongo na mihlangano leyi kumekaka emigangeni. 

2.2. Hundzuluxo lowu ringanyetiwaka wu tirhana na mitlhontlho leyi nga langutana na tiNPO letitsongo; wu tirhana na matirhiselo yo homboloka ya tiNPO na ku olovisa maendlelo ya mfikelelo. Wu tlhela wu ringanyeta ku tumbuluxiwa ka Mutsarisi wa tiNPO ku tiyisa ku korhokeriwa, ku vekiwa tihlo na ku kondleteriwa ka nkavuciva na vutihlamuleri bya tiNPO.

D. Swiendleko leswi taka

1. Siku ra Vavasati 

1.1. Phuresidente Cyril Ramaphosa u ta nyika mbulavulo wa Siku ra Vavasati wa le moyeni hi Musumbhunuku, 9 Mhawuri 2021, tanihi xiphemu xi tlangeriwa ka tiko ra ka hina ka N'hweti ya Vavasati ehansi ka nkongomelo: “Lembe ra Charlotte Maxeke: Ku Humelerisa Timfanelo ta Vavasati”.

E. Mahungu

1. Vuhoyozeri

Khabinete yi hundzise vuhoyozeri bya yona na ku navelela leswinene eka: 

- Tatjana Schoenmaker, eka ku kuma maendlelo ya nsuku ya Tiolimpiki yo sungula ya Afrika-Dzonga eTokyo, Japan endzhaku ka ku phikizana eka mahetelelo ya mugado wa 200m wa vavasati hi nkarhi wa rhekodo ya misava. Endzhakunyana a winile mendlele ya silivhere hi nkarhi wa mugado wa 100m.

- Bianca Buitendag, eka ku wina silivhere eka mahetelelo ya ku sefa ya vavasati. Mifikelelo leya kahle swinene eka Tiolimpiki ya le Tokyo yi fikisa ntsengo wa timendlele ta rixaka ra ka hina eka tinharhu. 

2. Michavelelo 

Khabinete yi hundzise michavelelo ya yona eka ndyangu na vanghana va: 

- Ttn Shona Ferguson (47), muhumesi wa swa thelevhixini (TV) na swa tifilimi tlhelo mutlangi loyi a hoxeke xandla swinene eka nhluvukiso wa indasitiri ya tifilimi. 

- Ttn Clive Scott (84), mutlangi wa ntokoto na ndhuma wa le ka TV loyi a vonakeke eka swikirini swa hina eka malembe lamo tala.   

- Ttn Pandelani Jonathan Mudziwa Makhado (99), mugingirikeli wa swa tipolitiki wa ntokoto loyi a ri un'wana wa varhangeri va pfhumba ra nkombisakuvilela wa mapasi ra 1960, naswona loyi a nyiketeleke vutomi bya yena eka nyimpi ya xidemokirasi na ntshunxeko.

- Mhani Thalitha Monica Lebea-Mampuru (87), loyi a lweke a nga karhali ku kuma ntshunxeko wa tiko leri xikan'we na Afrika-Dzonga yo pfumala xihlawuhlawu xo ya hi nghohe, yo pfumala xihlawuhlawu xo ya hi rimbewu na ku va leyi tshunxekeke. A ri Matironi wo sungula wa Solomon Mahlangu Freedom College (SOMAFCO).

- Ttn Geoff Makhubo (53), Meyarankulu ya Dorobakulu ra Joni; murhangeri loyi a nga tilaveli swa yena na ku va wo tirha hi matimba loyi a lweleke hi nkhikhi mphakelo wa vukorhokeri. A ri Mutshamaxitulu wa Xifundza wa African National Congress.

- Ttn Luthendo Benedict Sigogo (49), Muavanyisi wa Khoto ya le Henhla ya Mpumalanga wo Khomela tlhelo Khomixinara wa Khomixini ya Vukorhokeri bya Vuavanyisi, na ntirhovutomi wa xiyimo xa le henhla naswona a ri nghwazi leyi tinyiketeleke ya ncinco. U tlhele a tirha tanihi phuresidente wa Nhlangano wa Magqweta ya Vantima.

- Ndyangu na maxaka ya swirho swa Palamende leswa ha ku hundzaka emisaveni.

F. Ku thoriwa

Ku thoriwa hinkwako ku fanele ku landzelela vutiyisisi bya mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.

1. Gqweta Nomalanga Petronella Sithole tanihi Muofisirinkulu wa Vurhangerinkulu wa Mulawari wa Eneji wa Rixaka wa Afrika-Dzonga.

2. Mnn Danile Nyakale tanihi muyimeri wa Khoporexini ya Nhluvukiso wa Tiindasitiri eka Bodo ya Vabindzurisi va Dayimani va Tiko. 

3. Bodo ya Valawuri ya Bodo ya Timhaka ta Misava: 

- Mnn Lusanda Nomasongo Netshitenzhe (Mutshamaxitulu);

- Ttn Masopha Moshoeshoe; 

- Gqweta Anthonie Viviers; 

- Dkd James Fraser Bourhill; na

- Mnn Precious Hlengiwe Makoe.

4. Bodo ya Valawuri yo Engetela ya Mulawuri wa Tidayimani na Timetali to Saseka wa Afrika-Dzonga: 

- Ttn Virendra Gangaram Magan; na

- Mnn Ndivhuho Munyai.