A. Xiyimo xa Khabinete eka Timhakakulu

1. Hangalaso wa Swisawutisi swa Vuvabyi bya Khoronavhayirasi (COVID-19)

1.1. Khabinete yi tiyisiwe nhlana hi timiliyoni ta vanhu eAfrika-Dzonga lava va hlawuleke ku sawutisiwa ehenhla ka COVID-19, ku ri na kutlula 17 wa timiliyoni ta mipimamurhi ya swisawutisi leyi nyikiweke kutafika sweswi.

1.2. Khabinete yi khense mihlangano ya vukhongeri, xikan'we na xiyenge xa mitlangu na vutshila, eka ku endla mapfhumba ya nsawutiso ku khutaza ku tekiwa ka swisawutisi.  

1.3. Loko vanhu vo tala va sawutisiwa, tiko ri ta hatlisa ri olovisa swipimelo swa Levhele ya Vulemukisi leyi Fambelanisiweke ya 2 ya nkarhi wa sweswi. Swa boha leswaku leswi swi va ta vanga ku pfuriwa hi vutalo ka ikhonomi ku kota ku kurisa na ku tumbuluxa mitirho leyi dingiwaka swonghasi.  

1.4. Khabinete yi tshikelele xikombelo xa ku hunguta mitluletavuvabyi yintshwa, hinkwerhu hi boheka ku ya emahlweni hi ambala xipfalaxikandza evanhwini, ku hlamba swandla hi xisibi na mati kumbe sanithayizara leyi na xihoko xa 70%, naswona ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu swi ya emahlweni ku tiyisa endlelo ra tiko eka ku hunguta mitluletavuvabyi.

2. Pfhumba ra Vooma Vaccination Weekend kusukela 1 kufikela  2 Nhlangula 2021

2.1. Khabinete yi hlohlotela vaakatiko va Afrika-Dzonga lava nga sawutisiwangiki na vanhu lava va tshamaka eAfrika-Dzonga ku tirhisa Vooma Vaccination Weekend leyi yi nga ta va kona etikweni hinkwaro hi Ravuntlhanu, 1 na hi Mugqivela, 2 Nhlangula 2021.

2.2. Vooma Vaccination Campaign Weekend i pfhumba ra rixaka leri katsaka hinkwavo leri seketeriwaka hi vatirhisani va vaaki hinkwavo, ku katsa mihlangano leyi simekiweke eka vukhongeri, varhangeri va ndhavuko, mihlangano ya vatirhi na ya mabindzu. Mpakaniso wa ku hela loku ka vhiki i ku sawutisiwa ka mpimohansi wa miliyoni ya vanhu.

2.3. Lexi i xivandlanene xa vanhu lavakulu leswaku va sawutisiwa mahala naswona ku ri hava ku kombela nkarhi wa ku vonana eka tindhawu ta mani na mani, leti nga riki ta mfumo na leti ngo tshuka ti tumbuluxiwa.

2.4. A wu dingi ku va na ndzindzakhombo wa rihanyo kumbe xikimi xa vutshunguri ku kuma xisawutisi. Vurhangeri bya mfumo, mabindzu, vatirhi na bya mihlangano ya miganga byi ta hlohlotela hi ndlela ya nkhinkhi miganga eka swiphemu hinkwaswo swa tiko ku tikarhatela ku kuma nsirhelelo lowu taka hikwalaho ka ku sawutisiwa.  

2.5. Vooma Vaccination Weekend yi nga hi pfuna ku fikelela vuhluri ehenhla ka xitsongwatsongwana lexi xi hi kingindzeke ku ringana kutlula lembe. Ku hava munhu loyi a faneleke hupa xivandlanene lexi. A Tshameni hi Hlayisekile hinkwerhu.

3. Rendzo ra Phuresidente kuya eka Buloho ra Msikaba

3.1. Phuresidente Cyril Ramaphosa u ye a ya hlela nhluvukiso wa swimakiwakulu eka Buloho ra Msikaba eLusikisiki eKapa-Vuhumadyambu hi Ravumune, 23 Ndzati 2021. Phurojeke leya swimakiwakulu ya R1,65 wa tibiliyoni yi vumba xiphemu xa phurojeke ya Gondzo ra Ribuwa ra Nhova ra N2. Handle ko humelerisa mfambafambo wo olova wa vanhu hi ku hlanganisa miganga ya le matikoxikaya na tisenthara ta madoroba etikweni hinkwaro, buloho leri ri ta tlhela ri hlohlotela vuvekisi na ku kula.

3.2. Netiweke ya Gondzo ra Ribuwa ra Nhova ra N2 hi yin'wana ya Tiphurojekekulu leti Pfanganisiweke ta Xiqhinga ta mfumo ku hatlisisa ku kula ka ikhonomi eka levhele ya rixaka, ya swifundzakulu na ya miganga.  Khabinete ya tsaka hi ndzima leyi khatsiweke eka pfhumba ra yona ra vuvekisi bya swimakiwakulu, leri tshamaka ra ha ri phuphukulu ya Kungu ra ku Aka hi Vuntshwa na Nhlakarhelo ra Ikhonomi (ERRP), hi 88 wa tiphurojeke leti nga na nkoka wa kutlula R2.3 wa tithiriliyoni leti nga eku endlekeni.   

4. Vuxaka, mabindzu na vupfhumba swa matiko ya misava

4.1. Khabinete yi amukele xiboho hi Jarimani ku susa Afrika-Dzonga eka nxaxamelo ya yona wa tindhawu ta ku teka rendzo ta nxungeto wa le henhla na makungu hi United States of America ku amukela vatekarendzo lava sawutisiweke hi vutalo etikweni.

4.2. Hambiswiritano, Khabinete yi kombise ku khomiwa hi tingana hikwalaho ka xiboho xa United Kingdom (UK) ku tshika Afrika-Dzonga eka nxaxamelo wa yona wo tshimbisa ku teka rendzo wa matiko. Ku  hava xivangelo xo tivikana xa ku tshika Afrika-Dzonga eka nxaxamelo lowu loko ku tekeriwa enhlokweni ndzima ya hina eka ku hunguta ntungukulu wa COVID-19 na ku ehlisa hi ku hatlisa mpimo wa ntluletavuvabyi na nongonoko wa hina nsawutiso wa matimba.

4.3. Khabinete yi tlhele hi nyikiwa vuxokoxoko hi Ndzawulo ya Vuxaka bya Matiko ya Misava na Ntirhisano hi mayelana na ndzima leyi khatsiweke ku endla leswaku Afrika-Dzonga yi susiwa kusuka eka nxaxamelo wo tshimbisa. Khabinete ya tshemba leswaku Mfumo wa UK wu ta tlhela wu endzela xiboho lexo vava, lexi nga khumbiki ntsena indasitiri ya vupfhumba kambe na mabindzu kusuka eka matiko hamambirhi, mindyangu na tisekitara tin'wana ta ikhonomi.

5. Nhlakarhelo wa Ikhonomi

5.1. Khabinete yi amukele ku simekiwa ka Phothali ya Ntsariso wa Ndzahlekelo wa Mabindzu ku tsarisa mabindzu lama khumbiweke hi nkatshamiseko lowu veke kona exikarhi ka 9 na 19 Mawuwana 2021 eKwaZulu-Natal, Gauteng na tindhawu tin'wana leti khumbekeke.

5.2. Phothali leya ntsariso yi hlengeleta data kusuka eka mabindzu ku tirhisanisa ku antswa magoza ya mphalalo na ku letela miphalalo ya nkarhi lowu taka. Ti tirha tanihi ndhawu yo nghena ya mfumo leyi nga yoxe ya mabindzu ku komba mpimo wa milahlekelo ya vona.

5.3. Khabinete yi kombele vini va mabindzu lama khumbekeke hinkwavo ku tsarisa eka phothali leyi eka www.relief4sa.co.za(link is external). Hi ndlela yin'wana, va nga ha bela riqingho eka 080 006 00850 ku kuma ku pfuniwa exikarhi ka 08:00 na 17:00 hi masiku ya le xikarhi ka vhiki.

5.4. Hi ku tirhisa Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Mabindzu Lamatsongo, ntsengo wa 192 wa swikombelo kusuka eka vini va mabindzu lamatsongo kufika eka ma le xikarhi lava va khumbekeke hi nkatshamiseko swi kumekile. Khabinete ya tsaka leswaku ntsengo wa R54,2 ya timiliyoni wu pasisiwile ku averiwa eka vini lava mabindzu.

6. Ku sungula hi vuntshwa ka swihahampfhuka swa Tendzo ta le Moyeni ta Afrika-Dzonga (SAA)

6.1. Khabinete yi amukele ku sungula hi vuntshwa loku ka ha ku vaka kona ka swihahampfhuka hi SAA, leyi yi tirhaka eka tindlela tingaritingani exikarhi ka Joni na Kapa. Xirhwali lexa rixaka xi ta tlhela xi hahela eka mitsindza ya le Afrika yo tanihi Accra (Ghana), Kinshasa (Democratic Republic of the Congo), Harare (Zimbabwe), Lusaka (Zambia) na Maputo (Mozambique), na tindhawu to ya eka tona to tala leti ti nga engeteriwaka eka tindlela leti tanihiloko swiyimo swa timakete swi antswa.

6.2. Khabinete yi kombele vanhu va Afrika-Dzonga ku seketela SAA, leswi swi fungha masungulo ya nkarhi wuntshwa eka vuhahisi bya Afrika-Dzonga leyi vumbiweke hi vuntshwa.

7. Yuniti ya Matikhomelonene ya Mafambiselo ya Mfumo, Vutengi na Mpfuneto wa Xithekiniki wa Matikhomelo (PA-EID-TAU)

7.1. Khabinete yi amukele ku simekiwa ka PA-EID-TAU,  leswi swi nga ta tiyisa matshalatshala ya mfumo eka nyimpi ehenhla ka vukungundzwana eka Vukorhokeri bya Mfumo.

7.2. PA-EID-TAU yi ta angamela ku tirhisiwa ka tipholisi ta matikhomelonene ya vukorhokeri bya mfumo na ta ku lwisana na vukungundzwana to tanihi ku endla bindzu na Mfumo, matirhelo na ntirho wo holela wun'wana, malawulelo ya matikhomelo na ku tirhisiwa ka tioditi ta hanyelo.

7.3. Khabinete yi kombele tiofixiyali ta mfumo ku tshama ti tiyimiserile ku herisa vukungundzwana. Hi ku rhangela ntsena eka ku mangala migingiriko leyi fambelanaka na vukungundzwana hinkwayo leyi endlekaka eka mihlangano ya mfumo, hi nga kota ku tiyisisa leswaku ku va na vumundzuku byo antswa na ku siya ndzhaka leyi nga ta heta nkarhi wo leha ya tinxaka ta nkarhi lowu taka.

8. 2021 Mihlawulo ya Mifumo ya Miganga (LGE)

8.1. Khabinete yi hoyozela 1,7 wa timiliyoni ta vavhoti vo sungula lava tsariseke hi nkarhi wa ku hela ka vhiki ka ntsariso wa vavhoti ka 18 na 19 Ndzati. Leyi a yi ri ndlela ya vantshwa ya ku vula leswaku va lava ku tlanga xiave xa vona eka xidemokirasi xa hina hi ku hlawula vurhangeri bya miganga.

8.2. Tanihileswi vantshwa va vumbaka vunyingi bya rixaka ra ka hina, nkhinkhi wa vantshwa ku va xiphemu xa tiphurosese ta hina ta nhlawulo hi swin'wana leswi hi swi amukelaka na ku swi xixima.  

8.3. LGE ya 2021 leyi xeduriweke ku endleka hi siku ra 1 Hukuri 2021 yi nyika vanhu va Afrika-Dzonga xivandlanene xa ku tirhisa mfanelo ya vona leyi nga eka vumbiwa ku hlawula vayimeri va vona va vaaki.

8.4. Vavhoti lava va nga kotiki ku hoxela tivhoti ta vona hi Siku ra Nhlawulo na lava va nga kotiki ku teka rendzo ku ya eka switichi swo vhotela hikwalaho ka ntsano wa le mirini kumbe vutsoniwa va nga kota ku vhota hi Vhoti yo Hlawuleka eka masiku mambirhi lama rhangelaka Siku ra Nhlawulo. Swikombelo swa tivhoti to hlawuleka ti pfurile hi siku ra 20 Ndzati 2021 naswona ti ta pfula hi siku ra 4 Nhlangula 2021 hi 17:00.

9. Madzolonga yo ya hi rimbewu na ku dlayeteriwa ka vaxisati (GBVF)

9.1. Khabinete yi amukele ku mbirhihatiwa ka xigwevo xa rifu lexi xi nyikiweke Ttn Sbusiso Nkosi (36) hi Xiavo xa Mpumalanga xa Khoto ya le Henhla hi Musumbhunuku, 13 Ndzati 2021, eka mpfinyo na ndlhayo wa Mnn Nomcebo Simelane (23) hi siku ra 5 Ndzati 2020.

9.2. Khoto yi gweve mupfinyi tlhelo mudlayi loyi mikarhi yimbirhi ya ku pfaleriwa ekhotsweni vutomi hinkwabyo na ku pfaleriwa ekhotsweni malembe manharhu yo engetela ya vukhamba, leswi swi fambaka xikan'we.

9.3. Lexi i xitsundzuxo xo tiya eka vaonhi hinkwavo va GBVF leswaku va ta khomiwa naswona va ta langutana na voko ra matimba ra nawu. Hi ku tirhisana na maphorisa na tiejensi ta nsindziso wa nawu, hi nga kota ku endla switarata swa ka hina na miganga swi hlayiseka swinene eka hinkwavo.

9.4. Mangalani timhangu leti fambelanaka na GBVF hinkwato emaphoriseni kumbe mi bela riqingho eka Senthara ya Ndzeriso wa GBVF ya Rixaka: 0800 428 428 kumbe STOP Gender Violence Helpline: 0800 150 150 / *120*7867#

10. Ntsariso wa vukati bya xintu

10.1. Khabinete yi lemuke leswaku vuahluri bya Khoto ya le Henhla, Xiavo xa KwaZulu-Natal eka nandzu lowu khumbaka mumangari, Mnn Phumza Ethel Mankayi na muanguri, Holobye wa Timhaka ta Xikaya, Mnn Ntombizakhe Portia Miya na Mulawuri wa Khoto ya le Henhla ya Afrika-Dzonga. Vuahluri lebyi byi tiyisisa timfanelo ta vanhu lava tekaneke ehansi ka Nawu wa ku Tekeriwa Enhlokweni ka Vukati bya Xintu, 1998 (Nawu wa 120 wa 1998).

10.2. Khabinete yi kombela vatekani ku tsarisa vukati bya vona bya xintu eka Timhaka ta Xikaya ku nga si hela tin'hweti tinharhu ta vukati bya vona. Holobye wa Timhaka ta Xikaya u engetele nkarhi wa ntsariso kufika 30 Khotavuxika 2024. Leswi swi ta tirhela lava vukati bya vona lebyi a byi nga tsarisiwangi ku nga si hela tin'hweti tinharhu. Ku kota ku tsarisa, vanhu va dinga vumbhoni bya mikanerisano ya ndzovolo kumbe papila kumbe afidavhiti kusuka eka vanhu lava tekanaka na timbhoni ta vona, leswi kombaka leswaku vukati lebyi byi endliwile kumbe byi tlangeriwile.

10.3. Kutafika sweswi, ko va ntsena 99 491 wa vukati bya xintu byi tsarisiweke eka Timhaka ta Xikaya kusukela loko nawu lowu wu sungule ku tirha hi Hukuri 2000.

B. Swiboho swa Khabinete

1. Khomferense ya Vuvekisi ya Afrika-Dzonga (SAIC)

1.1. Khabinete yi pasise ku xeduriwa ka SAIC leyi landzelaka ku va kona hi Nyenyankulu 2022. Khomferense yi le ka lembe ra yona vunharhu naswona yi kongomisa eka ku teka rinoko vuvekisi bya R1,2 wa tithiriliyoni eka ntlhanu wa malembe. Pfhumba lera vuvekisi ri ya emahlweni ri aka ehenhla ka tiSAIC leti nga humelela ta nkarhi lowu nga hundza timbirhi. Vuxokoxoko bya khomferense leyi na siku swi ta tivisiwa eka xiteji xa le ndzhakunyana ka nkarhi.
 
2. Nongonoko wa Ndzhurhiso wa Xidijitali wa Vuhaxi (BDM)

2.1. Khabinete yi tivisiwile hi nongonoko wa BDM wa tiko. Ndzima yo tivikana yi khatsiwile eka ku rhurhisa swiphemu swin'wana swa tiko kusuka eka analogo kuya eka tipulatifomo ta xidijitali.

2.2. Khabinete yi pasise kungu ra nsimeko wo tima analogo leri pfanganisiweke leri pfuxetiweke, leri nga xedulu ya ku hetisa tindhawu leti nga sala hi kwalomuya ka Nyenyankulu 2022. Afrika-Dzonga hi rin'wana ra matiko yo tala emisaveni leri ri tiboheke ku hatlisisa phurojeke ya ndzhurhiso wa xidijitali, leyi yi nga ta vanga ku timiwa ka analogo ko hetiseka hi 2022.

2.3. Khabinete yi seketerile endlelo ro tirhisa leri amukeriweke ku hatlisisa ku hetisisiwa ka ndzhurhiso wa tiko hinkwaro kusuka eka analogo kuya eka tipulatifomo ta xidijitali.

3. Pholisi ya Rixaka hi mayelana na Nsivelo na Malawulelo ya Vuyimana bya Vadyondzi Eswikolweni

3.1. Pholisi yi pasise Pholisi ya Rixaka hi mayelana na Nsivelo na Malawulelo ya Vuyimana bya Vadyondzi Eswikolweni. Pholisi leyi yi angula eka Vuahluri bya Khoto bya 2012 lebyi byi ahluleke byi sola Ndzawulo ya Dyondzo ya le Hansi hi mayelana na swinawanatsongo swo karhi leswi swi leriseke vadyondzi ku teka livhi ya ku xwa exikolweni ku ringana malembe mambirhi endzhaku ka ku tswala n'wana.

3.2. Pholisi leyi yi lulamisela mbangu lowu kotisaka ku seketela vadyondzi na ku sivela xihlawuhlawu ehenhla ka vadyondzi lava tikeke. Yi tlhela yi lulamisela mfikelelo wa vuxokoxoko bya nsivelo wa vuyimana byo angarhela; swiletelo swa nkhongotelo na nhlayiso, xikan'we na ku tumbuluxiwa ka swivumbeko swa malawulelo ya pholisi na swo tirhisanisa.

3.3. Pholisi leyi hi kanerisaniwile swinene na vakhomaxiave lava faneleke hinkwavo na ku fambelanisiwa na milawu leyi faneleke hinkwayo.

4. Ku Tlakuseriwa kuya eka Ntwanano wa ku Sirheleriwa ka Ndzhaka ya Mfumo leyi nga Khomekiki (ICH) wa Nhlangano wa Dyondzo, Sayense na Mfumo wa Vun'we bya Tinxaka (UNESCO) wa 2003

4.1. Khabinete yi pasise ku tlakuseriwa ka Afrika-Dzonga kuya eka Ntwanano wa ku Sirheleriwa ka ICH wa UNESCO wa 2003.  Ntwanano lowu wu lulamisela ku sirheleriwa, ku hlayisiwa na ku kondleteriwa ka ICH hi matiko lama nga swirho hi ku hambanahambana.

4.2. ICH yi katsa, exikarhi ka swin'wana, tindhawu ta mifuwo ya miganga, vutivi, michumu na switumbuluxiwa emigangeni.

4.3. Ntwanano lowu wu boha matiko lama nga swirho ku kuma, ku hlamusela leswi swi vulaka swona, ku endla magoza lama faneleke ya nhlayiso wa swona. Wu tlhela wu khutaza matiko ku amukela magoza ya mafambiselo na ya timali ya xinawu, ya xithekiniki ku sirhelela na ku kondletela ICH. Ku tlakuseriwa loku ku ta andlariwa ePalamende leswaku ku tiyisisiwa.

5. Ntwanano ehenhla ka Vukungundzwana wa UN (UNCAC)

5.1. Khabinete yi pasise ku kandziyisiwa ka Xiviko xa Nkambisiso xa Afrika-Dzonga hi mayelana na ku tirhisiwa ka Ntwanano lowu. Afrika-Dzonga yi tiyisise UNCAC hi 2004. Matiko lama nga swirho ya kambisisiwa hi vuntangha hi mayelana na ku tirhisiwa ka Ntwanano lowu.

5.2. Afrika-Dzonga yi kambisisiwile rosungula hi 2012 hi mayelana na ku tirhisiwa ka miphalalo ya leswi tekiwaka ku ri vugevenga na ya nsindziso wa nawu, na hi mayelana ku landzelela ka yona ntirhisano wa matiko ya misava. Xiviko lexa nkambisiso xa 2019/20 xa nkarhi wa sweswi xi kongomise eka magoza yo sivela na ku vuyisiwa ka tinhundzu.

5.3. Endlelo lera nkambisiso ri kondletela ntirhisano wo aka, exikarhi ka swin'wana, hi ku nyika minongonoko ya mpfuneto wa xithekiniki eka matiko lama nga swirho.

6. Ku tlhelerisiwa endzhaku ka Afrika-Dzonga ku rhurhela Xiendleko xo Vandzamana xa Siku ra Malwandle ra Misava (WMDPE)

6.1. Nhlangano wa Malwandle wa Matiko ya Misava wu tlhele wu nyika Afrika-Dzonga mpfumelelo wa ku tlhelerisela endzhaku ku rhurheriwa ka WMDPE hikwalaho ka COVID-19. Ku tlhelerisiwa endzhaku kusuka hi Nhlangula 2021 kufika hi Nhlangula 2022, swi landzela loku ko sungula hi 2020 hikwalaho ka ntungukulu lowu.

C. Milawumbisi

1. Khansele ya Rixaka hi mayelana na Nawumbisi wa GBV na ku Dlayeteriwa ka Vaxisati (GBVF) wa 2021  

1.1. Khabinete yi pasise nkandziyiso wa Khansele ya Rixaka hi mayelana na Nawumbisi wa GBVF wa 2021 eka Gazete ya Mfumo leswaku vaaki va nyika mavonelo.

1.2. Nawumbisi lowu wu angula eka xileriso xa xiqhinga kusuka eka Kungu ra Xiqhinga ra Rixaka (NSP) hi mayelana na GBVF leri ri pasisiweke hi Khabinete hi Nyenyankulu 2020. Nawumbisi lowu wu angula eka ku tumbuluxiwa ka khansele leyi tiyimelaka ya vayimeri ku angamela NSP hi mayelana GBVF.

2. Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Ritshwa ra Nhova na Swihlahla swa Rixaka (NVFFA) wa 2021

2.1. Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ka Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Ritshwa ra Nhova na Swihlahla swa Rixaka wa 2021 ePalamende. Nawumbisi lowu wu rhange wu rhumeriwa ePalamende hi 2017 naswona wu vuyisiwile leswaku ku va na mikanerisano yo yisa emahlweni na vaaki.

2.2. Exikarhi ka milulamiselo yin'wana, Nawumbisi lowu wu tumbuluxa swivumbeko eka sekitara ya mfumo na le ka levhele ya miganga leswi swi nga ta tirhisana ku hunguta mixungeto ya ritshwa ra nhova, na ku kondletela ku landzeriwa ka nawu lowu tirhaka kahle na nsindziso wa nawu.

2.3. Ritshwa leri nga lawuriwiki ri na vutihlamuleri bya ku onha mbangu, ndzahleko wa mitirho, ku rhurhisiwa ka miganga, na ku onheteriwa ko angarhela ka swimakiwakulu, swifuwo, madyelo na bayodayivhesiti.

D. Swiendleko leswi Taka

1. Simphoziyamu ya Nhluvukiso wa Swimakiwakulu leswi Yisekaka Emahlweni ya Afrika-Dzonga (SIDSSA)

1.1. Mfumo wu ta va wu rhurhela SIDSSA ya 2021 hi Ravunharhu, 6 na Ravumune, 7 Nhlangula 2021. Simphoziyamu leyi yi ta khumba vakhomaxiave vo hambanahambana ku pfuxeta phayiphi ya swimakiwakulu.

1.2. Phayiphi ya swimakiwakulu swa SIDSSA yi kongomisa eka ku hoxa xandla eka ku endliwa ka tiindasitiri na ku tumbuluxiwa ka mitirho tanihilaha swi anakanyiweke hakona eka ERRP na Qhinga ra Tiindasitiri leti Anakanyiweke hi Vuntshwa. Miphalalo leyi kumiweke yi kongomisa eka ku nyika matimba eka ku laviwa na ku tiyisisa leswaku ku va na ntirhisano wa kahle wa vatlangi va swimakiwakulu hinkwavo. Ku languteriwa leswaku miphalalo leyi yi ta tlhela yi hoxa xandla eka ku aka ikhonomi leyi kondzelelaka hi ku hatlisisa mphakelo wa swimakiwakulu. SIDSSA ya 2021 yi khomiwa ehansi ka nkongomelo: “Swimakiwakulu swa risima eka nhluvukiso, nhlakarhelo na ku kula loku katsaka hinkwavo”.

2. N'hweti ya Vutleketli ya 2021

2.1. Khabinete yi languteriwile ku tisa nkongomo lowukulu eka timhaka ta vutleketli etikweni. Leri i lembe ra vu16 leri tiko ri xiximaka N'hweti ya Vutleketli. Khabinete yi pasise nkongomelo wa nan'waka: “Hi ri swin'we, a hi lunghiseni vutleketli”. Xihlambanyo xa pfhumba leri hi lexi nge: “Brika Bova: Ku avelana ntokoto wa sisiteme ya vutleketli byo antswa ya vumundzuku”.

2.2. Sekitara ya vutleketli i xiphemu xa vanhu na ikhonomi xa nkoka eAfrika-Dzonga. Nan'waka pfhumba leri ri ta kongomisa eka ku veka vutleketli eka xiyimo tanihi xikotisikulu eka nhlakarhelo wa ikhonomi wa tiko; ku tumbuluxa vulemuki na ku dyondzisa hi mayelana na vuhlayiseki bya mixaka ya vutleketli hinkwayo, na ku tlhela ri kombisa miantswiso leyi endliweke eka sisiteme ya vutleketli.

2.3. Ndzawulo ya Vutleketli yi ta avelana migingiriko ya n'hweti na vaaki naswona vuxokoxoko byo tala bya kumeka eka www.transport.gov.za.

E. Mahungu

1. Vuhoyozeri

Khabinete yi hundzise vuhoyozeri bya yona na ku navelela leswinene eka:

- Xipano xa Tipharalimpiki xa Afrika-Dzonga eka ku endla vanhu va Afrika-Dzonga va tinyungubyisa hi ku wina nkombo wa timendlele – mune ta nsuku, yin'we ya silivhere na timbirhi ta buronzo. Lava va kumeke timendlele va Xipano xa Afrika-Dzonga eTokyo a ku ri Ntando Mahlangu (timbirhi ta nsuku), Pieter du Preez (nsuku), Anrune Weyers (nsuku), Louzanne Coetzee (silivhere na buronzo) na Sheryl James (buronzo).

- Mnn Verity Price, xipikara xa xiphurofexinali tlhelo muhumelerisi, eka ku wina Nghwazi ya ku Vulavula Evanhwini ya Misava ya Vativisaswivulavuri ya 2021. I wansati wa vutsevu ku wina Vunghwazi bya Misava eka 80 wa malembe lama nga hundza ya mphikizano lowu tlhela muwini wo sungula kusuka eAfrika.

- Xipano xa Springbok Sevens, eka ku wina HSBC World Rugby Sevens Series ya vumune loko xi hetile vumbirhi bya Amerika-N'walungu hi ku wina ya vumbirhi ya tithonamente ta HSBC Canada Sevens timbirhi eEdmond.

2. Michavelelo

Khabinete yi hundzise michavelelo ya yona eka ndyangu na vanghana va:

- Phurof Hlengiwe Buhle Mkhize (69), Xandla xa Holobye eka Hofisi ya Phuresidente xa Vavasati, Vantshwa na Vanhu lava nga na Vutsoniwa. Evuton'wini bya yena hinkwabyo u tihlawulekise tanihi mugingirikeli wo lwisana na mfumo wa xihlawuhlawu tlhelo wa timfanelo ta ximunhu loyi a nga karhaliki na ku va wo hiseka, na mulweli wa ku herisiwa ka nkandzingano wa rimbewu.

- Ttn Karabo Gungubele (32), n'wana wa jaha wa Holobye eka Hofisi ya Phuresidente, Ttn Mondli Gungubele.

- Mnn Zanele kaMagwaza-Msibi (59), murhangeri wa National Freedom Party tlhelo khale ka Xandla xa Holobye wa Sayense na Thekinoloji, loyi a tinyikeleke eka ku endla vuhoxaxandla byo ka byi nga tolovelekangi byo tala eka xidemokirasi xa hina na le rixakeni.

- Ttn Jolidee Matongo (46), Meyarankulu wa Dorobakulu ra Joni, loyi a nyikeleke vutomi byakwe eka ku antswisa swiyimo na ku tumbuluxa swivandlanene swa vanhu hinkwavo va Joni na vakhomaxiave eka ikhonomi ya dorobakulu.

F. Ku thoriwa

Khabinete yi seketele ku thoriwa ka Khomixinara na Xandla xa Khomixinara wa Ejensi ya Malawulelo ya Mindzilekani;

1. Dkd Nakampe Michael Masiapato tanihi Khomixinara wa Ejensi ya Malawulelo ya Mindzilekani (BMA).

2. Meja-Jenerala David Chilembe tanihi Xandla xa Khomixinara wa Mitirho eka BMA.

Khabinete yi pfumelelanile na ku thoriwa ka swirho swa Bodo loko ku landzeleriwile vutiyisisi bya mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.

3. Bodo ya valawuri ya Mitanga ya Rixaka ya Afrika-Dzonga:

- Mnn Pamela Bulelwa Yako;
- Mnn Gertrude Bulelwa Koyana;
- Mnn Nandi Nyameka Mayathula-Khoza;
- Mnn Yolan Friedmann;
- Mnn Zukisa Millicent Ramasia;
- Ttn Jeoffrey Godfrey Mashele;
- Hosi Livhuwani Lyborn Matsila;
- Ttn Lourence Bernad Mogakane;
- Ttn Fulufhelo Edgar Neluchalani;
- Ttn Ntsako Brian Ngobeni; na
- Mnn Hulisani Helen Mushiane.

4.    Bodo ya valawuri ya Vandla ra Bayodayivhesiti ra Afrika-Dzonga:  

- Mnn Joanne Yawitch;
- Mnn Beryl Delores Ferguson;
- Dkd Pulane Elsie Molokwane;
- Dkd Lesley Thulani Luthuli;
- Paul Graeme Daphne;
- Phurof Azwihangwisi Edward Nesamvuni;
- Dkd Mmaphaka Ephraim Tau; na
- Dkd Reginald Sethole Legoabe.

5. Mulawuri-Jenerala: Ndzawulo ya Dyondzo ya le Henhla na Vuleteri Dkd Nkosinathi Sishi

6. Xandla xa Mulawuri-Jenerala: Vutleketli bya le Lwandle, Ndzawulo ya Vutleketli Ttn Mthunzi Edmund d Madiya

7. Xandla xa Mulawuri-Jenerala: Vutleketli bya le Swiporweni, Ndzawulo ya Vutleketli Ttn Ngwako Wilson Makaepaea

Swivutiso: Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete 
Selifoni: 083 501 0139